Author: admin

1 Mwana mũũgĩ nĩathikagĩrĩria ũrutani wa ithe,

no mũnyũrũrania ndathikagĩrĩria agĩkaanio.

2 Mũndũ nĩakenagĩra maciaro mega ma kuuma kanua gake,

no mũndũ ũrĩa ũtarĩ mwĩhokeku eeriragĩria haaro.

3 Mũndũ ũrĩa ũmenyagĩrĩra kanua gake nĩ muoyo wake amenyagĩrĩra,

no ũrĩa ũhiũhaga kwaria nĩakanangĩka.

4 Ngoro ya kĩgũũta ĩĩriragĩria na ndĩone kĩndũ,

no merirĩria ma mũndũ ũrĩ kĩyo nĩmakahingio.

5 Mũndũ mũthingu nĩathũire ũhoro ũtarĩ wa ma,

no mũndũ mwaganu ekaga maũndũ ma thoni na ma njono.

6 Ũthingu ũgitagĩra mũndũ ũrĩa mũrũngĩrĩru,

no waganu nĩũngʼaũranagia mũndũ mwĩhia.

7 Kũrĩ mũndũ wĩtuaga gĩtonga, no ndarĩ kĩndũ;

kũrĩ ũngĩ wĩtuaga mũthĩĩni, no arĩ na ũtonga mũnene.

8 Ũtonga wa mũndũ wahota gũkũũra muoyo wake,

no mũndũ mũthĩĩni ndaiguaga akĩĩhĩtĩrwo.

9 Ũtheri wa mũndũ mũthingu waaraga ũgacangarara,

no tawa wa mũndũ mwaganu nĩkũhorio ũhoragio.

10 Mwĩtĩĩo ũciaraga njũgitano,

no ũũgĩ wonekaga harĩ arĩa metĩkagĩra gũtaarwo.

11 Mbeeca itarĩ cia wĩhokeku ithiiaga igĩthiraga,

no ũrĩa ũcookanagĩrĩria mbeeca tũnini o tũnini nĩatũmaga ciongerereke.

12 Ũndũ mũtaanye ũngĩikario mũno nĩũrwaragia mũndũ ngoro,

no kĩĩrĩgĩrĩro kĩhingĩtio gĩtuĩkaga ta mũtĩ wa muoyo.

13 Mũndũ ũrĩa ũthũire ũrutani nĩeyũnũhaga,

no ũrĩa ũtĩĩaga maathani nĩakaheo kĩheo.

14 Ũrutani wa mũndũ ũrĩa mũũgĩ nĩ gĩthima kĩa muoyo,

ũhũndũraga mũndũ kuuma mĩtego-inĩ ya gĩkuũ.

15 Gũtaũkĩrwo wega nĩ maũndũ gũtũmaga mũndũ endeke,

no njĩra ya arĩa matarĩ ehokeku ti hũthũ.

16 Mũndũ o wothe mwĩbaarĩrĩri ekaga maũndũ make na ũmenyi,

no mũndũ mũkĩĩgu aguũragia ũrimũ wake.

17 Mũtũmwo mwaganu atoonyaga thĩĩna-inĩ,

no mũtũmwo mwĩhokeku nĩarehaga kĩhonia.

18 Mũndũ ũrĩa ũregaga gũtaarwo anyiitagwo nĩ thĩĩna na thoni,

no mũndũ ũrĩa wĩtĩkagĩra gũkaanio atuĩkaga wa gũtĩĩo.

19 Ũndũ mwĩrirĩrie wakinyanĩra ũiguithagia ngoro wega,

no andũ akĩĩgu monaga kũhutatĩra ũũru ta ũndũ ũrĩ magigi.

20 Mũndũ ũrĩa ũceeraga na arĩa oogĩ akĩragĩrĩria kũũhĩga,

no ũrĩa ũtwaranaga na mũndũ mũkĩĩgu onaga o ũũru.

21 Mũtino ũthingataga mũndũ ũrĩa mwĩhia,

no ũgaacĩru nĩ kĩheo kĩa arĩa athingu.

22 Mũndũ mwega atigagĩra ciana cia ciana ciake igai,

no ũtonga wa mũndũ mwĩhia ũigagĩrwo andũ arĩa athingu.

23 Mũgũnda wa mũndũ mũthĩĩni no ũciare irio nyingĩ,

no kwaga kĩhooto gũciniinaga ciothe.

24 Mũndũ ũrĩa ũigaga rũthanju thĩ nĩ mwana wake athũire,

no ũrĩa wendete mwana wake nĩamũherithagia.

25 Andũ arĩa athingu marĩĩaga makahũũna,

no nda ya mũndũ mwaganu ĩikaraga o ĩhũtiĩ.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/13-889d3044d1d95fbca9c04afe57a36285.mp3?version_id=1622—

1 Mũtumia mũũgĩ nĩ gwaka akaga nyũmba yake,

no mũtumia mũkĩĩgu nĩgũtharia atharagia nyũmba yake na moko make mwene.

2 Mũndũ ũrĩa ũthiiaga na mĩthiĩre mĩrũngĩrĩru nĩwe mwĩtigĩri Jehova,

no ũrĩa mĩthiĩre yake ĩrĩ mĩhĩtanu nĩamũmenete.

3 Mĩario ya mũndũ mũkĩĩgu nĩ rũthanju rwa kũmũhũũra,

no mĩromo ya arĩa oogĩ nĩĩmagitagĩra.

4 Kũrĩa gũtarĩ ndegwa mĩharatĩ ĩkoragwo ĩrĩ mĩtheru,

no maciaro maingĩ moimanaga na hinya wa ndegwa.

5 Mũira mwĩhokeku ndaheenanagia,

no mũira wa maheeni aaragia o maheeni.

6 Mũnyũrũrania acaragia ũũgĩ na ndangĩwona,

no kũgĩa na ũmenyo nĩ ũhũthũ kũrĩ mũndũ ũrĩa ũkũũranaga maũndũ.

7 Ikara kũraya na mũndũ mũkĩĩgu,

nĩgũkorwo ndũrĩ ũmenyo ũngĩona kuuma mĩromo-inĩ yake.

8 Ũũgĩ wa arĩa abaarĩrĩri nĩũtũmaga mamenye ũhoro wa njĩra ciao,

no ũrimũ wa andũ arĩa akĩĩgu nĩũmahĩtithagia.

9 Andũ arĩa akĩĩgu manyũrũragia horohio ya mehia,

no ũtugi wonekaga harĩ arĩa arũngĩrĩru.

10 Ngoro o yothe nĩyũũĩ ũrũrũ wayo,

o na gĩkeno-inĩ kĩayo gũtirĩ mũndũ ũngĩnyiitanĩra nayo.

11 Nyũmba ya mũndũ mwaganu nĩĩkanangwo,

no hema ya mũndũ mũrũngĩrĩru nĩĩkagaacĩra.

12 Kũrĩ njĩra mũndũ onaga ta yagĩrĩire,

no marigĩrĩrio mayo yerekagĩria mũndũ o gĩkuũ-inĩ.

13 O na hĩndĩ ya gũtheka ngoro no ĩkorwo ĩgĩtuura,

na gĩkeno no kĩrigĩrĩrie na kĩeha.

14 Andũ arĩa matarĩ ehokeku nĩmakarĩhwo kũna nĩ ũndũ wa mĩthiĩre yao,

nake mũndũ mwega aheo kĩheo kũringana na mĩthiĩre yake.

15 Mũndũ ũtarĩ ũũgĩ etĩkagia ũndũ o wothe,

no mũndũ mũbaarĩrĩri nĩacũũranagia ũhoro wa makinya make.

16 Mũndũ mũũgĩ nĩetigagĩra Jehova na akeherera ũũru,

no mũndũ mũkĩĩgu ekaga maũndũ na kwĩgerera atekũmenyerera ũndũ.

17 Mũndũ ũhiũhaga kũrakara ekaga maũndũ ma ũrimũ,

nake mũndũ mwara nĩamenagwo.

18 Andũ arĩa matarĩ ũũgĩ magayaga ũrimũ,

no arĩa abaarĩrĩri mahumbagwo thũmbĩ ya ũmenyo.

19 Andũ arĩa ooru nĩmakainamĩrĩra harĩ arĩa ega,

na arĩa aaganu mainamĩrĩre ihingo-inĩ cia arĩa athingu.

20 Andũ arĩa athĩĩni mathũũragwo o na nĩ andũ a itũũra rĩao,

no itonga irĩ arata aingĩ.

21 Mũndũ ũrĩa ũmenaga mũndũ wa itũũra rĩake nĩ kwĩhia ehagia,

no kũrathimwo nĩ ũrĩa ũiguagĩra athĩĩni tha.

22 Andũ arĩa mathugundaga ũũru githĩ ti njĩra mahĩtagia?

No arĩa mabangaga maũndũ mega monaga ũtugi na wĩhokeku.

23 Wĩra wothe wa hinya ũrehaga uumithio,

no mĩario mĩtheri ĩrehaga o ũthĩĩni.

24 Ũtonga wa andũ arĩa oogĩ nĩguo thũmbĩ yao,

no ũrimũ wa andũ akĩĩgu ũciaraga ũrimũ.

25 Mũira mwĩhokeku nĩahonokagia mĩoyo,

no mũira wa maheeni nĩ mũheenania.

26 Mũndũ ũrĩa wĩtigagĩra Jehova arĩ na kĩĩhitho kĩrũmu,

o na ciana ciake nĩho irĩũragĩra.

27 Gwĩtigĩra Jehova nĩ gĩthima kĩa muoyo,

kũhũndũraga mũndũ kuuma mĩtego-inĩ ya gĩkuũ.

28 Ũingĩ wa andũ nĩguo riiri wa mũthamaki,

no mũnene ũtarĩ andũ a gwatha nĩ mwanangĩku.

29 Mũndũ mũkirĩrĩria arĩ ũmenyo mũingĩ,

no mũndũ ũhiũhaga kũrakara onanagia ũrimũ.

30 Ngoro ĩrĩ na thayũ ĩheaga mwĩrĩ muoyo,

no ũiru ũbuthagia mahĩndĩ.

31 Mũndũ ũrĩa ũhinyagĩrĩria athĩĩni nĩkũnyarara anyararaga Ũrĩa wamombire,

no ũrĩa wothe ũiguagĩra athĩĩni tha, nĩ Ngai atĩĩaga.

32 Rĩrĩa mũtino woka, arĩa aaganu matungumanagio thĩ,

no arĩa athingu, o na gĩkuũ-inĩ makoragwo marĩ na rĩũrĩro.

33 Ũũgĩ nĩ ũikaraga ngoro-inĩ ya ũrĩa ũũĩ gũkũũrana maũndũ,

o na gatagatĩ ka irimũ nĩwĩmenyithanagia.

34 Ũthingu nĩgũtũũgĩria ũtũũgagĩria rũrĩrĩ,

no mehia nĩ gĩconoko harĩ andũ o othe.

35 Mũthamaki nĩakenagio nĩ ndungata njũgĩ,

no nĩangʼũrĩkagio nĩ ndungata ĩrĩa ĩmũconorithagia.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/14-e07a692b7da513c0d5bf08846eb5a5d7.mp3?version_id=1622—

1 Icookio rĩa ũhooreri nĩrĩeheragia mangʼũrĩ,

no kiugo kĩa ũũru kĩarahũraga marakara.

2 Rũrĩmĩ rwa mũndũ ũrĩa mũũgĩ rũgaathagĩrĩria ũmenyo,

no kanua ka mũndũ mũkĩĩgu gathothokaga ũrimũ.

3 Maitho ma Jehova marĩ kũndũ guothe,

magacũthagĩrĩria andũ arĩa aaganu o na arĩa eega.

4 Rũrĩmĩ rũrĩa rũrehaga kĩhonia nĩ ta mũtĩ wa muoyo,

no rũrĩmĩ rwa maheeni rũthuthaga ngoro.

5 Mũndũ mũkĩĩgu aregaga ũtaaro wa ithe,

no mũndũ ũrĩa wĩtĩkagĩra kũrũngwo onanagia ũbaarĩrĩri.

6 Nyũmba ya mũndũ mũthingu ĩkoragwo na kĩgĩĩna kĩnene,

no uumithio wa andũ aaganu ũmarehagĩra thĩĩna.

7 Mĩromo ya andũ arĩa oogĩ ĩtambagia o ũũgĩ,

no tiguo ngoro cia andũ arĩa akĩĩgu ciĩkaga.

8 Igongona rĩa andũ arĩa aaganu nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,

no mahooya ma mũndũ ũrĩa mũrũngĩrĩru nĩamakenagĩrĩra.

9 Njĩra cia andũ arĩa aaganu nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,

no nĩendete andũ arĩa mathingataga ũthingu.

10 Iherithia rĩtarĩ rĩa tha rĩetereire mũndũ ũrĩa ũtigĩte njĩra,

na mũndũ ũrĩa ũthũire kũrũngwo nĩagaakua.

11 Gĩkuũ na Mwanangĩko ciikaraga ciĩyanĩkĩte mbere ya Jehova,

ĩ nacio ngoro cia andũ-rĩ, ikĩĩanĩkĩte atĩa!

12 Mũnyũrũrania nĩathũire kũrũngwo;

ndangĩhooya kĩrĩra kũrĩ ũrĩa mũũgĩ.

13 Ngoro ngenu ĩtũmaga gĩthiithi gĩthere,

no ruo rwa ngoro rũthuthaga roho.

14 Ngoro ĩrĩ na gũkũũrana maũndũ nĩĩmaathaga ũmenyo,

no kanua ka mũndũ mũkĩĩgu kehũũnagia na ũrimũ.

15 Matukũ mothe ma andũ arĩa ahatĩrĩrie nĩ ma thĩĩna,

no ngoro ĩrĩa njanjamũku ĩkoragwo na ndĩa hĩndĩ ciothe.

16 Nĩ kaba kĩndũ kĩnini hamwe na gwĩtigĩra Jehova,

gũkĩra ũtonga mũnene ũrĩ na kĩnyariirĩko.

17 Nĩ kaba kũrĩa rwĩga rwa nyeni harĩa harĩ wendo,

gũkĩra kũrĩa njaũ noru harĩa harĩ na rũthũũro.

18 Mũndũ ũhiũhaga kũrakara aarahũraga ngarari,

no mũndũ mũkirĩrĩria nĩkũhooreria ahooragĩria haaro.

19 Njĩra ya kĩgũũta nĩkũhingwo ĩhingĩtwo na mĩigua,

no njĩra ya mũndũ mũrũngĩrĩru nĩ njĩra njariĩ.

20 Mwana mũũgĩ atũmaga ithe akene,

no mũndũ mũkĩĩgu nĩ nyina anyararaga.

21 Ũrimũ ũkenagia mũndũ ũrĩa ũtooĩ gũkũũrana maũndũ,

no mũndũ ũrĩa mũkuũku nĩarũngagĩrĩria mĩthiĩre yake.

22 Mĩbango nĩĩthaataga nĩ kwaga kĩrĩra,

no kũrĩ na ataarani aingĩ mĩbango nĩĩgaacagĩra.

23 Mũndũ nĩaiguaga gĩkeno agĩcookia ũhoro ũrĩa wagĩrĩire,

nakĩo kiugo kĩarĩtio ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire, kaĩ nĩ kĩega-ĩ!

24 Harĩ mũndũ ũrĩa mũũgĩ njĩra ya muoyo ĩrorete na igũrũ,

ĩmũgirie gũikũrũka mbĩrĩra-inĩ.

25 Jehova nĩamomoraga nyũmba ya mũndũ ũrĩa mwĩtĩĩi,

no nĩamenyagĩrĩra mĩhaka ya mũtumia wa ndigwa.

26 Meciiria ma mũndũ mwaganu nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,

no meciiria ma andũ arĩa atheru nĩmamũkenagia.

27 Mũndũ mũkoroku arehagĩra nyũmba yake thĩĩna,

no ũrĩa ũthũire mahaki nĩagatũũra muoyo.

28 Ngoro ya mũndũ mũthingu nĩĩthimaga macookio mayo,

no kanua ka mũndũ mwaganu gathothokaga ũũru.

29 Jehova aikaraga haraaya na andũ arĩa aaganu,

no nĩaiguaga mahooya ma andũ arĩa athingu.

30 Gũtheria gĩthiithi nĩkũrehagĩra ngoro gĩkeno,

naguo ũhoro ũrĩa mwega nĩwĩkĩraga mahĩndĩ hinya.

31 Mũndũ ũrĩa ũthikagĩrĩria ikaanania rĩrĩa rĩrehaga muoyo

nĩagatũũrania na andũ arĩa oogĩ.

32 Mũndũ ũrĩa ũregaga kũigua agĩkaanio nĩ kwĩnyarara enyararaga we mwene,

no mũndũ ũrĩa wothe wĩtĩkagĩra kũrũngwo agĩĩaga na ũtaũku.

33 Gwĩtigĩra Jehova nĩkuo kũheaga mũndũ ũũgĩ,

nakuo kwĩnyiihia gũtongoragia gĩtĩĩo.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/15-673de32daab42c0a06b6a8db5eb18f77.mp3?version_id=1622—

1 Mĩbango ya ngoro nĩ ya mũndũ,

no icookio rĩa rũrĩmĩ riumaga harĩ Jehova.

2 Mũndũ onaga mĩthiĩre yake yothe ĩrĩ mĩega,

no Jehova nĩwe ũthimaga matanya.

3 Rekagĩrĩria Jehova maũndũ mothe marĩa ũrĩĩkaga,

nayo mĩbango yaku nĩĩrĩgaacagĩra.

4 Jehova ombire indo ciothe irĩ na gĩtũmi gĩacio,

ĩĩ-ni, o na arĩa aaganu aamoombire nĩ ũndũ wa mũthenya wa thĩĩna.

5 Mũndũ wothe wa ngoro ya mwĩtĩĩo nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova.

Menyai na ma atĩrĩ, ndakaaga kũherithio.

6 Mehia nĩmahorohagĩrio nĩ wendo na wĩhokeku,

na nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra Jehova-rĩ, mũndũ nĩeheragĩra ũũru.

7 Rĩrĩa mĩthiĩre ya mũndũ yakenia Jehova-rĩ,

atũmaga o na thũ ciake itũũranie nake na thayũ.

8 Kaba indo nini cionekete na njĩra ya ũthingu,

gũkĩra uumithio mũnene ũtarĩ wa kĩhooto.

9 Mũndũ nĩabangaga na ngoro mũthiĩre wake,

no Jehova nĩwe ũroragia makinya make kũrĩa ekũgerera.

10 Mĩromo ya mũthamaki yaragia ũhoro taarĩ ndũmĩrĩri,

na kanua gake gatiagĩrĩirwo kuogomia kĩhooto.

11 Igeri na ratiri cia ma nĩ cia Jehova;

mahiga mothe ma gũthima marĩa marĩ mũhuko-rĩ, o namo no wĩra wake.

12 Kũrĩ athamaki-rĩ, gwĩka ũũru nĩ ũndũ ũrĩ magigi,

nĩgũkorwo gĩtĩ kĩa ũnene kĩĩhaandaga nĩ ũndũ wa ũthingu.

13 Athamaki nĩmakenagĩra mĩromo ĩrĩa yaragia ma;

nĩ marĩ bata na mũndũ waragia ũhoro wa ma.

14 Mangʼũrĩ ma mũthamaki nĩ ta mũtũmwo wa gĩkuũ,

no mũndũ mũũgĩ nĩakamahooreria.

15 Gũthererwo gĩthiithi nĩ mũthamaki nĩ muoyo;

ũtugi wake ũtariĩ ta itu rĩa mbura ĩrĩa ĩkũragia irio.

16 Hĩ! Kaĩ kũgĩa ũũgĩ nĩ kwega gũkĩra thahabu-ĩ,

gũthuura ũtaũku gũgakĩra kũgĩa na betha!

17 Njĩra njariĩ ya arĩa arũngĩrĩru yeheragĩra ũũru;

mũndũ ũrĩa ũmenyagĩrĩra mĩthiĩre yake nĩ muoyo wake mwene agitagĩra.

18 Mwĩtĩĩo ũrũmagĩrĩrwo nĩ mwanangĩko,

roho wa mwĩtũũgĩrio ũkarũmĩrĩrwo nĩ kũgũa.

19 Nĩ kaba roho wa kwĩnyiihia na gũkorwo hamwe na arĩa ahinyĩrĩrie,

gũkĩra kũgayana indo cia ndaho na arĩa etĩĩi.

20 Mũndũ ũrĩa ũrũmbũyagia mataaro nĩagaacagĩra,

na kũrathimwo nĩ mũndũ ũrĩa wĩhokaga Jehova.

21 Arĩa oogĩ ngoro-inĩ metagwo akũũrani maũndũ,

na ciugo njega itũũgagĩria ũtaaro.

22 Ũtaũku nĩ gĩthima kĩa muoyo kũrĩ arĩa marĩ naguo,

no ũrimũ ũrehaga iherithia kũrĩ andũ arĩa akĩĩgu.

23 Ngoro ya mũndũ mũũgĩ nĩyo ĩtongoragia kanua gake,

nayo mĩromo yake ĩtũũgagĩria ũtaaro.

24 Ndeto njega nĩ igua rĩa ũũkĩ,

irĩ mũrĩo ngoro-inĩ, na harĩ mahĩndĩ nĩ ũgima.

25 Kũrĩ njĩra mũndũ onaga ta yagĩrĩire,

no marigĩrĩrio mayo yerekagĩra gĩkuũ-inĩ.

26 Kũhũũta kwa mũruti wa wĩra nĩkuo kũmũteithagia,

ngʼaragu yake nĩyo ĩmũtindĩkaga.

27 Kĩmaramari gĩthugundaga ũũru,

na mĩario yakĩo nĩ ta mwaki wa gũcina.

28 Mũndũ mwaganu arehaga ngarari,

na mũhuhu ũtigithanagia andũ marĩ ũrata mũnene.

29 Mũndũ wa haaro aheenagĩrĩria mũndũ wa itũũra rĩake,

akamũtongoria njĩra-inĩ ĩtarĩ njega.

30 Mũndũ ũrĩa uunagĩra andũ riitho akoragwo agĩthugunda waganu,

ũrĩa ũtembanagia mĩromo akoragwo agĩthugunda ũũru.

31 Mbuĩ nĩ thũmbĩ ya riiri;

cionekaga nĩ ũndũ wa mũtũũrĩre wa ũthingu.

32 Nĩ kaba mũndũ mũkirĩrĩria gũkĩra njamba ya ita,

na nĩ kaba mũndũ ũrĩa ũrigagĩrĩria marakara make gũkĩra ũrĩa wĩnyiitagĩra itũũra inene.

33 Mĩtĩ ĩcuukagĩrwo maru-inĩ,

no itua o rĩothe riumaga kũrĩ Jehova.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/16-5456d5b61e93a236bfb3583df01973b0.mp3?version_id=1622—

1 Nĩ kaba kĩenyũ kĩũmũ kĩa mũgate kũndũ kũrĩ na thayũ na ũhooreri,

gũkĩra nyũmba ĩiyũrĩte ndĩa no ĩrĩ na ngũĩ.

2 Ndungata ĩrĩ na ũũgĩ ĩgaatuĩka ya gwatha mũriũ wa mwene yo ũrĩa ũrehaga njono,

na nĩĩkegwatĩra igai ĩrĩ ta ũmwe wa ariũ a mwathi wayo.

3 Nyũngũ nĩ ya gũthererio betha, na kĩrugutĩro nĩ gĩa gũthererio thahabu,

no Jehova nĩwe ũgeragia ngoro cia andũ.

4 Mũndũ mwaganu athikagĩrĩria mĩromo ĩrĩa yaragia waganu;

nake mũndũ wa maheeni athikagĩrĩria rũrĩmĩ rũrĩa rwaragia maũndũ ma gũthũkia.

5 Mũndũ ũrĩa ũthekagĩrĩra athĩĩni nĩkũmena amenaga Ũrĩa wamombire;

mũndũ ũrĩa ũkenagĩra mũtino ndakaaga kũherithio.

6 Ciana cia ciana nĩ thũmbĩ harĩ andũ arĩa akũrũ,

nao aciari nĩo riiri wa ciana ciao.

7 Mĩario ya bata ndĩagĩrĩire kanua ka mũndũ mũkĩĩgu,

na makĩria mĩario ya maheeni ndĩagĩrĩire mũndũ ũrĩa wathanaga!

8 Ihaki rĩhaana ta ihiga rĩa kũrehe mũnyaka kũrĩ ũrĩa ũhakanaga;

kũrĩa guothe athiiaga nĩagaacagĩra.

9 Mũndũ ũrĩa ũhumbagĩra ihĩtia nĩ wendo acaragia,

no ũrĩa ũcookagĩra ũhoro atigithanagia andũ marĩ ũrata mũnene.

10 Kũrũithio nĩgũkenagia mũndũ ũrĩa ũkũũranaga maũndũ

gũkĩra iboko igana harĩ mũndũ mũkĩĩgu.

11 Mũndũ mũũru arongooragia o ũremi;

nĩ ũndũ ũcio nĩagatũmĩrwo mũnene ũtarĩ tha amũũkĩrĩre.

12 Nĩ kaba gũcemania na nduba ĩtunyĩtwo ciana ciayo

gũkĩra gũcemania na mũndũ mũkĩĩgu na ũrimũ wake.

13 Mũndũ angĩrĩha wega na ũũru,

ũũru ndũkeehera nyũmba-inĩ yake.

14 Kwambĩrĩria haaro nĩ ta kũhingũrĩra maaĩ mahingĩrĩrie;

nĩ ũndũ ũcio tiganaga na ũhoro ũcio ngarari itaanagĩa.

15 Gũtuĩra mũndũ mwaganu atĩ ndehĩtie na gũtuĩra ũrĩa ũtehĩtie atĩ nĩ mwĩhia,

maũndũ macio meerĩ nĩ marĩ magigi harĩ Jehova.

16 Mbeeca nĩ cia bata ũrĩkũ irĩ guoko-inĩ kwa mũndũ mũkĩĩgu,

na ndangĩhota kũgũra ũũgĩ, na ndarĩ ngoro ya kwenda gũtaũkĩrwo?

17 Mũrata wa mũndũ amwendaga hĩndĩ ciothe,

nake mũrũ wa nyina na mũndũ aciaragwo nĩ ũndũ wa hĩndĩ ya thĩĩna.

18 Mũndũ ũtooĩ gũkũũrana maũndũ atuĩkaga wa kũrĩha thiirĩ wa mũndũ ũngĩ

o na akaiga kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ wa mũndũ wa itũũra rĩake.

19 Mũndũ ũrĩa wendete haaro nĩ mehia endete;

na mũndũ ũrĩa wakaga kĩhingo kĩraihu na igũrũ eĩtagĩria wanangĩki.

20 Mũndũ ũrĩ ngoro ya ũremi ndagaacagĩra;

nake mũndũ ũrĩa ũrĩ rũrĩmĩ rwa kũheenania agũũaga thĩĩna-inĩ.

21 Kũgĩa na mũriũ mũkĩĩgu kũrehaga ihooru;

ithe wa mũndũ mũkĩĩgu ndarĩ hĩndĩ akenaga.

22 Ngoro ngenu nĩ ndawa njega,

no roho mũthuthĩku ũngʼaragia mahĩndĩ.

23 Mũndũ mwaganu amũkagĩra ihaki na hitho,

nĩguo ogomie ciira wa kĩhooto.

24 Mũndũ ũkũũranaga maũndũ aikaraga arorete o ũũgĩ,

no maitho ma mũndũ mũkĩĩgu morũũraga nginya ituri cia thĩ.

25 Mwana mũkĩĩgu arehagĩra ithe kĩeha,

na marũrũ kũrĩ nyina ũrĩa wamũciarire.

26 Ti wega kũherithia mũndũ ũtekĩte mahĩtia,

kana kũhũũra anene nĩ ũndũ wa ũrũngĩrĩru wao.

27 Mũndũ ũrĩ na ũmenyo aragia ciugo athimĩte,

nake mũndũ ũrĩ na ũtaũku aikaraga ahooreire.

28 O na mũndũ mũkĩĩgu angĩkira nĩonagwo arĩ mũũgĩ,

na akoneka arĩ mũtaũku angĩtumia kanua.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/17-5f1a105b61b497a23f9c6221e52ba42d.mp3?version_id=1622—

1 Mũndũ ũrĩa ũtendaga gũtũũrania na andũ arũmagĩrĩra o merirĩria make;

ningĩ areganaga na matua mothe ma ũũgĩ ũrĩa mũkinyanĩru.

2 Mũndũ mũkĩĩgu ndakenagĩra ũtaũku,

no akenagĩra kwaria woni wake mwene.

3 Rĩrĩa waganu woka, ũrehaga ũirano,

nacio njono irehaga thoni.

4 Ciugo cia kanua ka mũndũ nĩ ta ndia ndiku,

no gĩthima kĩa ũũgĩ nĩ karũũĩ gatherũkaga.

5 Ti wega gũtĩĩra andũ arĩa aaganu maũthĩ,

kana kuogomia kĩhooto kĩa arĩa matehĩtie.

6 Mĩromo ya mũndũ mũkĩĩgu ĩmũrehagĩra ngũĩ,

nako kanua gake geetagia rũthanju.

7 Kanua ka mũndũ mũkĩĩgu nĩko kamũthũkagĩria maũndũ,

nayo mĩromo yake nĩ mũtego wa ngoro yake.

8 Ndeto cia mũndũ wa mũhuhu nĩ ta twenyũ twega twa irio;

tũmerũkaga nginya tũturi-inĩ twa nda tũrĩa tũrĩ thĩinĩ mũno.

9 Mũndũ kĩgũũta wĩra-inĩ wake

nĩ wa nyina na ũrĩa wanangaga.

10 Rĩĩtwa rĩa Jehova nĩ mũthiringo ũrĩ hinya;

arĩa athingu moragĩra ho, nao magaikara marĩ agitĩre.

11 Ũtonga wa andũ arĩa atongu nĩguo itũũra rĩao rĩa hinya;

meciiragia nĩ rũthingo rũtangĩhaicĩka.

12 Mbere ya mwanangĩko, ngoro ya mũndũ ĩkoragwo na mwĩtĩĩo,

no kwĩnyiihia nĩkuo gũtongoragia gĩtĩĩo.

13 Mũndũ ũrĩa ũcookagia ũhoro mbere ya kũũthikĩrĩria,

ũndũ ũcio nĩ ũrimũ na thoni ciake.

14 Roho wa mũndũ nĩguo ũmũũmagĩrĩria rĩrĩa arĩ mũrũaru,

no roho mũthuthĩku nũũ ũngĩhota kũwĩtiiria?

15 Ngoro ya mũndũ mũkũũrani maũndũ nĩĩgĩagĩra ũmenyo;

matũ ma arĩa oogĩ nĩmaũcaragĩrĩria.

16 Kĩheo mũndũ aheanĩte kĩmuonagia njĩra ya kũhĩtũkĩra,

gĩkamũkinyia harĩ andũ arĩa anene.

17 Mũndũ ũrĩa ũrehaga ciira wake mbere onekaga taarĩ we na ma,

o nginya rĩrĩa mũndũ ũrĩa maraciira nake ooka kũmũũria ciũria.

18 Ũcuuki wa mĩtĩ nĩũniinaga ngarari,

na ũgateithũrana andũ eerĩ njamba.

19 Mũndũ mũrakarie nĩ mũrũ wa nyina nĩ hinya kwĩiguithania nake gũkĩra kwĩgwatĩra itũũra inene rĩirigĩre,

nacio ngarari nĩ ta mĩgĩĩko ĩrĩa ĩhingaga njeera.

20 Nda ya mũndũ nĩĩhũũnagio nĩ maciaro ma kanua gake;

nĩaiganagwo nĩ magetha ma mĩromo yake.

21 Rũrĩmĩ rũrĩ na hinya wa gwathĩrĩra mũndũ muoyo kana gĩkuũ,

no arĩa marwendete no marĩĩage maciaro maaruo.

22 Mũndũ ũrĩa wĩgĩĩagĩra na mũtumia nĩegĩagĩra na kĩndũ kĩega,

na nĩgũtugwo atugĩtwo nĩ Jehova.

23 Mũndũ mũthĩĩni athaithanaga aiguĩrwo tha,

no gĩtonga gĩcookagia ũhoro na ũũru.

24 Mũndũ mũceeri na andũ aingĩ aahota kwĩyũnũhithia,

no nĩ kũrĩ mũrata ũnyiitanaga na mũndũ gũkĩra mũrũ wa nyina na mũndũ.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/18-af415f9358720cfb2b1a92ed5def2b47.mp3?version_id=1622—

1 Nĩ kaba mũndũ mũthĩĩni ũrĩa ũthiiaga na mĩthiĩre ĩtarĩ ũcuuke,

gũkĩra mũndũ mũkĩĩgu waragia waganu.

2 Ti wega kũgĩa na kĩyo hatarĩ na ũmenyo,

ningĩ kũhĩkĩka mũno gũtũmaga mũndũ ahĩtie njĩra.

3 Ũrimũ wa mũndũ nĩguo wanangaga muoyo wake,

nayo ngoro yake ĩtetagia Jehova.

4 Ũtonga nĩwongagĩrĩra mũndũ arata aingĩ,

no mũndũ mũthĩĩni nĩeheragĩrwo nĩ mũratawe.

5 Mũira wa maheeni ndakaaga kũherithio,

na ũrĩa ũitũrũraga maheeni ndageethara.

6 Andũ aingĩ macaragia ũrĩa mangĩendwo nĩ mũnene,

na mũndũ mũheani iheo-rĩ, nĩ mũrata wa andũ othe.

7 Angĩkorwo mũndũ mũthĩĩni nĩatiganagio nĩ andũ ao othe-rĩ,

ĩ nao arata ake mangĩkĩmwĩtheema atĩa!

O na angĩmathingata akĩmathaithaga,

nĩmethiĩrĩire, matirĩ ho.

8 Mũndũ ũrĩa wĩgĩĩagĩra na ũũgĩ nĩ ngoro yake mwene endete;

ũrĩa ũkenagĩra ũtaũku nĩagaacagĩra.

9 Mũira wa maheeni ndakaaga kũherithio,

na ũrĩa ũitũrũraga maheeni nĩakoorwo nĩ muoyo.

10 Gũtiagĩrĩire mũndũ mũkĩĩgu gũikaraga egangarĩte;

gũkĩrĩ ũũru makĩria ngombo gwatha anene!

11 Ũũgĩ wa mũndũ nĩũmũheaga ũkirĩrĩria,

riiri wake nĩkũrekera andũ arĩa angĩ mahĩtia mao.

12 Marakara ma mũthamaki nĩ ta mũraramo wa mũrũũthi,

no ũtugi wake nĩ ta ime rĩrĩ nyeki-inĩ.

13 Mwana mũkĩĩgu nĩ mwanangĩko harĩ ithe,

na mũtumia wa haaro ahaana ta maaĩ maratata mategũtigithĩria.

14 Nyũmba na ũtonga igayagwo kuuma kũrĩ aciari,

no mũtumia mũbaarĩrĩri maũndũ oimaga kũrĩ Jehova.

15 Ũgũũta ũrehaga toro mũnene,

na mũndũ gĩthayo arĩĩagwo nĩ ngʼaragu.

16 Mũndũ ũrĩa wathĩkagĩra maathani-rĩ, nĩ muoyo wake amenyagĩrĩra,

no ũrĩa ũtoonaga bata wa kũmenyerera mĩthiĩre yake nĩagaakua.

17 Mũndũ ũrĩa ũiguagĩra athĩĩni tha nĩ Jehova akombagĩra indo,

nake Jehova nĩakamũrĩha nĩ ũndũ wa ũrĩa ekĩte.

18 Rũithagia mũrũguo hĩndĩ ĩrĩa kũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro;

tiga kwenda gũtũma akooragwo.

19 Mũndũ wa marakara mahiũ no nginya aherithio;

ũngĩmũteithũra rĩmwe no nginya ũkaamũteithũra rĩngĩ.

20 Thikĩrĩria mataaro na wĩtĩkĩre ũrutani,

marigĩrĩrio-inĩ nĩũgaatuĩka mũndũ mũũgĩ.

21 Mĩbango ya ngoro ya mũndũ nĩ mĩingĩ,

no muoroto wa Jehova noguo ũkaahinga.

22 Kĩrĩa mũndũ eriragĩria nĩ wendo ũrĩa ũtathiraga,

nĩ kaba gũthĩĩna gũkĩra mũndũ wa maheeni.

23 Gwĩtigĩra Jehova gũkinyagia mũndũ muoyo-inĩ:

Hĩndĩ ĩyo mũndũ akahurũka aiganĩire, atarĩ na thĩĩna.

24 Kĩgũũta kĩrikagia guoko gwakĩo thaani-inĩ;

gĩgakĩremwo o na nĩgũgũcookia kanua!

25 Hũũra mũnyũrũrania, nao arĩa mateciiragia merute kũgĩa na ũbaarĩrĩri;

kaania mũkũũrani maũndũ, na nĩekuongerera ũmenyo.

26 Mũndũ ũrĩa ũtunyaga ithe indo na akaingata nyina,

nĩ mwana wa kũrehe thoni na gĩconoko.

27 Mũrũ wakwa, ũngĩtiga gũthikĩrĩria mataaro-rĩ,

nĩũkoora njĩra ũtigane na ciugo cia ũmenyo.

28 Mũira wa kũhakwo anyũrũragia kĩhooto,

na kanua ka mũndũ mwaganu kameragia o ũũru.

29 Maherithia maigĩirwo anyũrũrania,

nacio iboko ikaigĩrwo mĩgongo ya andũ arĩa akĩĩgu.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/19-d9ec3204e2d37d7713bd5e595f7770be.mp3?version_id=1622—

1 Ndibei nĩ mũnyũrũrania, na njoohi nĩ mũndũ wa ngũĩ;

mũndũ ũrĩa ũhĩtithagio nĩcio ti mũũgĩ.

2 Mangʼũrĩ ma mũthamaki nĩ ta mũraramo wa mũrũũthi;

ũrĩa ũmũrakaragia nĩ muoyo wake ateaga.

3 Gwĩtheema ngũĩ kũrehagĩra mũndũ gĩtĩĩo,

no mũndũ o wothe mũkĩĩgu ahiũhaga kũũgitana.

4 Kĩgũũta gĩticimbaga hĩndĩ ya irĩma;

nĩ ũndũ ũcio hĩndĩ ya magetha gĩathiĩ kũmaatha gĩtirĩ kĩndũ kĩonaga.

5 Muoroto wa ngoro ya mũndũ nĩ ta maaĩ ma ndia ndiku,

no mũndũ ũrĩ na ũtaũku nĩamatahaga.

6 Andũ aingĩ metuaga marĩ na wendo ũtangĩthira,

no mũndũ mwĩhokeku-rĩ, nũũ ũngĩmuona?

7 Mũndũ mũthingu atũũraga mũtũũrĩre ũtarĩ ũcuuke;

kũrathimwo-rĩ, nĩ ciana ciake iria atigaga.

8 Rĩrĩa mũthamaki aikarĩra gĩtĩ gĩake kĩa ũnene atue ciira,

maitho make mathũngũrũraga ũũru wothe.

9 Nũũ ũngiuga atĩrĩ, “Nĩnjigĩte ngoro yakwa ĩrĩ theru;

ndĩ mũtheru, na ndirĩ na mehia”?

10 Mahiga ma ratiri mataiganainie ũritũ, o na ithimi itaiganĩte:

cierĩ nĩ indo irĩ magigi harĩ Jehova.

11 O na kaana kamenyekaga nĩ ũndũ wa ciĩko ciako,

gakamenyeka kana mĩtugo yako nĩ mĩtheru, na kana nĩ mĩagĩrĩru.

12 Matũ marĩa maiguaga na maitho marĩa monaga-rĩ,

cierĩ nĩ Jehova waciũmbire.

13 Tiga kwenda toro, ndũkae gũthĩĩna;

ikaraga wĩiguĩte, na nĩũrĩrĩĩaga irio ũkahũũna.

14 Mũgũri akĩgũra oigaga atĩrĩ, “Kĩndũ gĩkĩ ti kĩega, ti kĩega!”

Agacooka agathiĩ akĩĩrahaga ũrĩa oĩ kũgũra.

15 Thahabu nĩ kũrĩ, o na ruru no nyingĩ,

no mĩromo ĩrĩa yaragia ũmenyo nĩ ithaga rĩa goro rĩrĩa rĩtonekaga.

16 Oya nguo ya mũndũ ũrĩa ũngĩrũgamĩrĩra thiirĩ wa mũndũ wa kũngĩ;

mĩige ĩrũgamĩrĩre thiirĩ ũcio wa mũndũ wa kũngĩ.

17 Irio cionekete na njĩra ya kũheenania irĩ cama harĩ mũndũ,

no thuutha kanua gake kaiyũraga o mũthanga.

18 Mĩbango ĩgaacagĩra nĩ ũndũ wa kũhooya kĩrĩra,

ũngĩtua gũthiĩ mbaara-inĩ, heo ũtaaro.

19 Mũndũ wa mũhuhu nĩoimagia ndeto cia ndundu nja,

nĩ ũndũ ũcio wĩthemage mũndũ waragia mũno.

20 Mũndũ angĩruma ithe kana nyina,

tawa wake ũkaahorera nduma-inĩ ĩrĩa ndumanu.

21 Igai rĩrĩa rĩoneka narua kĩambĩrĩria-inĩ,

marigĩrĩrio-inĩ rĩtituĩkaga rĩa kĩrathimo.

22 Ndũkoige atĩrĩ, “Nĩngerĩhĩria ũũru ũyũ!”

Eterera Jehova nake nĩegũkũhonokia.

23 Mahiga ma ratiri mataiganainie ũritũ nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,

nacio ratiri itarĩ cia ma itimũkenagia.

24 Makinya ma mũndũ matongoragio nĩ Jehova.

Mũndũ-rĩ, angĩkĩhota atĩa kũmenya njĩra yake mwene?

25 Nĩ mũtego harĩ mũndũ kwamũrĩra Ngai kĩndũ na ihenya,

acooke gwĩcũũrania ũhoro wa mĩĩhĩtwa yake thuutha-inĩ.

26 Mũthamaki mũũgĩ nĩathũngũrũraga andũ arĩa aaganu;

ageragĩria kĩgaragari gĩa gũkonyora ngano igũrũ rĩao.

27 Roho wa mũndũ nĩ tawa wa Jehova,

ũthuthuuragia o nginya tũturi tũrĩa tũrĩ thĩinĩ mũno.

28 Wendo na wĩhokeku nĩcigitagĩra mũthamaki;

ũtugi nĩũtũmaga gĩtĩ gĩake kĩa ũnene kĩrũme.

29 Hinya wa andũ ethĩ nĩguo riiri wao,

nacio mbuĩ nĩcio riiri wa arĩa akũrũ.

30 Mahũũra na nguraro nĩitheragia ũũru wa mũndũ,

nacio iboko itheragia o nginya tũturi twa thĩinĩ mũno.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/20-2ced270148866108209d7cec29c6654d.mp3?version_id=1622—

1 Ngoro ya mũthamaki ĩrĩ moko-inĩ ma Jehova;

amĩroragia o kũrĩa ekwenda, o ta ũrĩa maaĩ moinithagĩrio mĩtaro-inĩ.

2 Mũndũ oonaga mĩthiĩre yake yothe ĩrĩ mĩega,

no Jehova athimaga ngoro.

3 Gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire na ũrĩa ũrĩ kĩhooto

nĩ gwĩtĩkagĩrwo nĩ Jehova gũkĩra kũruta igongona.

4 Maitho ma mwĩtũũgĩrio na ngoro ya mwĩtĩĩo,

o icio tawa wa arĩa aaganu-rĩ, nĩ mehia!

5 Mĩbango ya arĩa marĩ kĩyo nĩĩrehaga uumithio,

o ta ũrĩa ti-itherũ ihenya inene rĩrehaga ũthĩĩni.

6 Kũgĩa na ũtonga na njĩra ya rũrĩmĩ rwa maheeni

nĩ kĩbii gĩa gũthira, na nĩ mũtego wa gĩkuũ.

7 Haaro ya andũ arĩa aaganu ĩkaamakururia, ĩmeherie,

nĩgũkorwo nĩmaregaga gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire.

8 Njĩra ya mũndũ mũhĩtia nĩ njogomu,

no mĩthiĩre ya mũndũ ũrĩa ũtarĩ mahĩtia nĩ mĩrũngarũ.

9 Nĩ kaba gũtũũra nyũmba-igũrũ, koine-inĩ,

gũkĩra gũtũũra nyũmba thĩinĩ na mũtumia wa haaro.

10 Mũndũ ũrĩa mwaganu eriragĩria gwĩka o ũũru;

ndaiguuagĩra mũndũ wa itũũra rĩake tha.

11 Hĩndĩ ĩrĩa mũnyũrũrania aaherithio, arĩa maagĩte ũũgĩ nĩmohĩgaga;

hĩndĩ ĩrĩa mũndũ mũũgĩ aataarwo nĩagĩĩaga na ũmenyo.

12 Ũrĩa Mũthingu, o we Ngai, nĩonaga nyũmba ya ũrĩa mwaganu,

na akarehithĩria ũcio mwaganu mwanangĩko.

13 Mũndũ angĩhinga matũ ndakaigue kĩrĩro kĩa arĩa athĩĩni-rĩ,

o nake agaakaya na ndone wa kũmwĩtĩka.

14 Kĩheo kĩheanĩtwo na hitho nĩkĩhooreragia marakara,

na ihaki ihithe nguo-inĩ rĩhooreragia mangʼũrĩ manene.

15 Ituĩro rĩa kĩhooto rĩatuuo, rĩrehaga gĩkeno kũrĩ andũ arĩa athingu,

no rĩrehaga kĩmako kũrĩ arĩa mekaga ũũru.

16 Mũndũ ũrĩa ũtiganaga na njĩra ya ũũgĩ,

akaahurũkĩra kĩũngano-inĩ kĩa arĩa akuũ.

17 Mũndũ ũrĩa mwendi ikeno nĩagathĩĩna;

ũrĩa wothe mwendi ndibei na maguta-rĩ, gũtirĩ hĩndĩ agaatonga.

18 Mũndũ ũrĩa mwaganu atuĩkaga irĩhi rĩa gũkũũra ũrĩa mũthingu,

na ũrĩa ũtarĩ mwĩhokeku agatuĩka irĩhi rĩa gũkũũra ũrĩa mũrũngĩrĩru.

19 Nĩ kaba gũtũũra werũ-inĩ,

gũkĩra gũtũũra na mũtumia wa haaro na kũrakara narua.

20 Thĩinĩ wa nyũmba ya mũndũ mũũgĩ nĩ kũrĩ mĩthemba yothe ya irio njega o na maguta,

no mũndũ mũkĩĩgu arĩĩaga kĩrĩa gĩothe arĩ nakĩo.

21 Mũndũ ũrĩa ũthingataga ũthingu na wendani

nĩagĩĩaga na muoyo, na ũgaacĩru, na gĩtĩĩo.

22 Mũndũ mũũgĩ atharĩkagĩra itũũra inene rĩa andũ arĩa njamba,

na akamomora kĩĩhitho kĩa hinya kĩrĩa mehokete.

23 Mũndũ ũrĩa ũmenyagĩrĩra kanua gake na rũrĩmĩ rwake

nĩeyeheragia mũtino-inĩ.

24 Mũndũ mwĩtĩĩi na mwĩgereri, etagwo “Mũnyũrũria”;

ekaga maũndũ make na mwĩtĩĩo mũnene.

25 Merirĩria ma mũndũ kĩgũũta nĩmo makaamũũraga,

tondũ moko make matiendaga kũruta wĩra.

26 Mũthenya wothe eriragĩria o makĩria,

no arĩa athingu maheanaga mategũtara.

27 Igongona rĩa mũndũ mwaganu nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi:

ĩ rĩtikĩrĩ magigi makĩria hĩndĩ ĩrĩa rĩrehetwo na ũhinga ngoro-inĩ!

28 Mũira wa maheeni nĩgũthira agaathira,

nake ũrĩa ũmũthikagĩrĩria akaanangwo nginya tene.

29 Mũndũ mwaganu erũagĩrĩra na ũrũme,

no mũndũ mũrũngĩrĩru nĩeciiragia ũhoro wa mĩthiĩre yake.

30 Gũtirĩ ũũgĩ, kana ũmenyi, kana kĩrĩra o na kĩrĩkũ

kĩngĩhota gũũkĩrĩra Jehova.

31 Mbarathi nĩĩharagĩrio nĩ ũndũ wa mũthenya wa mbaara,

no ũhootani uumaga kũrĩ Jehova.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/21-c3761896c11ebe335f60cd62fbc34f1b.mp3?version_id=1622—

1 Rĩĩtwa rĩega nĩrĩakwĩrirĩrio gũkĩra ũtonga mũnene;

gũtĩĩka nĩ kwega gũkĩra betha kana thahabu.

2 Andũ arĩa atongu na arĩa athĩĩni harĩ ũndũ ũmwe ũmanyiitithanĩtie;

Jehova nĩwe Mũmbi wao othe.

3 Mũndũ mũbaarĩrĩri onaga ũgwati akehitha,

no arĩa matarĩ ũũgĩ mathiiaga o na mbere nao magatoonya thĩĩna-inĩ.

4 Kwĩnyiihia na gwĩtigĩra Jehova

kũrehaga ũtonga, na gĩtĩĩo, na muoyo.

5 Njĩra cia andũ arĩa aaganu irĩ mĩigua na mĩtego,

no ũrĩa ũgitagĩra ngoro yake aikaraga kũraya nacio.

6 Menyeria mwana njĩra ĩrĩa agĩrĩirwo nĩkũgera,

na ndarĩ hĩndĩ akaamiuma o na aakũra.

7 Andũ arĩa atongu nĩ mathaga arĩa athĩĩni,

na ũrĩa ũkombaga nĩ ndungata ya mũmũkoomberi.

8 Mũndũ ũrĩa ũhaandaga waganu agethaga thĩĩna,

naruo rũthanju rwa marakara make nĩrũkanangwo.

9 Mũndũ mũtaana we mwene nĩakarathimwo,

tondũ nĩagayagĩra arĩa athĩĩni irio ciake.

10 Ingata mũnyũrũrania, nayo ngũĩ nĩĩgũkweherera;

inegene na irumi o nacio nĩcigũthira.

11 Mũndũ ũrĩa wendaga ngoro theru na akaaragia maũndũ ma ũtugi,

mũthamaki nĩagatuĩka mũrata wake.

12 Maitho ma Jehova nĩmamenyagĩrĩra ũmenyo,

no nĩathaahagia ciugo cia ũrĩa ũtarĩ mwĩhokeku.

13 Kĩgũũta kiugaga, “Nja kũrĩ na mũrũũthi!”

Kana gĩkoiga atĩrĩ, “Nĩngũũragĩrwo njĩra-inĩ!”

14 Kanua ka mũtumia mũtharia nĩ irima iriku,

nake ũrĩa werekeirio mangʼũrĩ ma Jehova agũũaga thĩinĩ wa rĩo.

15 Ngoro ya mwana yohanĩtio na ũrimũ,

no rũthanju rwa kũmũherithia nĩrũkaũingata kũraya nake.

16 Mũndũ ũrĩa ũhinyagĩrĩria arĩa athĩĩni nĩguo eyongerere ũtonga,

na ũrĩa ũheaga itonga iheo, eerĩ nĩmagathĩĩna.

Mĩario ya arĩa Oogĩ

17 Tega matũ, na ũthikĩrĩrie mĩario ya andũ arĩa oogĩ;

nyiita na ngoro yaku maũndũ marĩa ngũrutana,

18 tondũ nĩ ũndũ mwega hĩndĩ ĩrĩa ũkũmaiga ngoro-inĩ yaku,

na ũkoragwo namo mothe mĩromo-inĩ yaku.

19 Ndaakũmenyithia mo nĩgeetha mwĩhoko waku ũkoragwo harĩ Jehova,

wee nĩwe ngũruta maũndũ macio ũmũthĩ, ĩĩ wee nĩwe ngũruta.

20 Githĩ ndikwandĩkĩire thimo mĩrongo ĩtatũ,

thimo cia ũtaarani na ũmenyo,

21 ngakũruta ciugo cia ma na cia kwĩhokeka,

nĩgeetha ũkaahota kũhe

ũrĩa ũgũtũmĩte macookio mega?

22 Ndũkanatunye arĩa athĩĩni indo ciao tondũ wa ũthĩĩni wao,

na ndũkanahinyĩrĩrie arĩa abatari ciira-inĩ,

23 nĩgũkorwo Jehova nĩakamaciirĩrĩra,

na nĩagatunya arĩa mamatunyaga indo ciao.

24 Ndũkanagĩe ũrata na mũndũ ũrĩa ũrĩ marakara mahiũ,

ndũkanagĩe thiritũ na mũndũ ũrĩa ũhiũhaga kũrakara,

25 tondũ wahota kwĩruta mĩthiĩre yake,

na ũnyiitwo nĩ mũtego.

26 Ndũgatuĩke mũndũ wa kũiga kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ,

kana ũtuĩke wee nĩwe wa kũrũgamagĩrĩra mathiirĩ ma andũ angĩ;

27 ũngĩkaaga kĩndũ gĩa kũrĩha nakĩo-rĩ,

ũgaatunywo ũrĩrĩ waku o ũũkomeire.

28 Ndũkaneherie ihiga rĩa tene rĩa mũhaka

rĩrĩa rĩahaandirwo nĩ maithe manyu ma tene.

29 Nĩwonaga mũndũ mũũgĩ na wĩra wake?

Ũcio agatungata o na mbere ya athamaki;

ndagatungata mbere ya andũ matooĩkaine.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/22-f58c1e19f90d20504b12a30b5d459229.mp3?version_id=1622—