Category: Thimo

1 Ndibei nĩ mũnyũrũrania, na njoohi nĩ mũndũ wa ngũĩ;

mũndũ ũrĩa ũhĩtithagio nĩcio ti mũũgĩ.

2 Mangʼũrĩ ma mũthamaki nĩ ta mũraramo wa mũrũũthi;

ũrĩa ũmũrakaragia nĩ muoyo wake ateaga.

3 Gwĩtheema ngũĩ kũrehagĩra mũndũ gĩtĩĩo,

no mũndũ o wothe mũkĩĩgu ahiũhaga kũũgitana.

4 Kĩgũũta gĩticimbaga hĩndĩ ya irĩma;

nĩ ũndũ ũcio hĩndĩ ya magetha gĩathiĩ kũmaatha gĩtirĩ kĩndũ kĩonaga.

5 Muoroto wa ngoro ya mũndũ nĩ ta maaĩ ma ndia ndiku,

no mũndũ ũrĩ na ũtaũku nĩamatahaga.

6 Andũ aingĩ metuaga marĩ na wendo ũtangĩthira,

no mũndũ mwĩhokeku-rĩ, nũũ ũngĩmuona?

7 Mũndũ mũthingu atũũraga mũtũũrĩre ũtarĩ ũcuuke;

kũrathimwo-rĩ, nĩ ciana ciake iria atigaga.

8 Rĩrĩa mũthamaki aikarĩra gĩtĩ gĩake kĩa ũnene atue ciira,

maitho make mathũngũrũraga ũũru wothe.

9 Nũũ ũngiuga atĩrĩ, “Nĩnjigĩte ngoro yakwa ĩrĩ theru;

ndĩ mũtheru, na ndirĩ na mehia”?

10 Mahiga ma ratiri mataiganainie ũritũ, o na ithimi itaiganĩte:

cierĩ nĩ indo irĩ magigi harĩ Jehova.

11 O na kaana kamenyekaga nĩ ũndũ wa ciĩko ciako,

gakamenyeka kana mĩtugo yako nĩ mĩtheru, na kana nĩ mĩagĩrĩru.

12 Matũ marĩa maiguaga na maitho marĩa monaga-rĩ,

cierĩ nĩ Jehova waciũmbire.

13 Tiga kwenda toro, ndũkae gũthĩĩna;

ikaraga wĩiguĩte, na nĩũrĩrĩĩaga irio ũkahũũna.

14 Mũgũri akĩgũra oigaga atĩrĩ, “Kĩndũ gĩkĩ ti kĩega, ti kĩega!”

Agacooka agathiĩ akĩĩrahaga ũrĩa oĩ kũgũra.

15 Thahabu nĩ kũrĩ, o na ruru no nyingĩ,

no mĩromo ĩrĩa yaragia ũmenyo nĩ ithaga rĩa goro rĩrĩa rĩtonekaga.

16 Oya nguo ya mũndũ ũrĩa ũngĩrũgamĩrĩra thiirĩ wa mũndũ wa kũngĩ;

mĩige ĩrũgamĩrĩre thiirĩ ũcio wa mũndũ wa kũngĩ.

17 Irio cionekete na njĩra ya kũheenania irĩ cama harĩ mũndũ,

no thuutha kanua gake kaiyũraga o mũthanga.

18 Mĩbango ĩgaacagĩra nĩ ũndũ wa kũhooya kĩrĩra,

ũngĩtua gũthiĩ mbaara-inĩ, heo ũtaaro.

19 Mũndũ wa mũhuhu nĩoimagia ndeto cia ndundu nja,

nĩ ũndũ ũcio wĩthemage mũndũ waragia mũno.

20 Mũndũ angĩruma ithe kana nyina,

tawa wake ũkaahorera nduma-inĩ ĩrĩa ndumanu.

21 Igai rĩrĩa rĩoneka narua kĩambĩrĩria-inĩ,

marigĩrĩrio-inĩ rĩtituĩkaga rĩa kĩrathimo.

22 Ndũkoige atĩrĩ, “Nĩngerĩhĩria ũũru ũyũ!”

Eterera Jehova nake nĩegũkũhonokia.

23 Mahiga ma ratiri mataiganainie ũritũ nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,

nacio ratiri itarĩ cia ma itimũkenagia.

24 Makinya ma mũndũ matongoragio nĩ Jehova.

Mũndũ-rĩ, angĩkĩhota atĩa kũmenya njĩra yake mwene?

25 Nĩ mũtego harĩ mũndũ kwamũrĩra Ngai kĩndũ na ihenya,

acooke gwĩcũũrania ũhoro wa mĩĩhĩtwa yake thuutha-inĩ.

26 Mũthamaki mũũgĩ nĩathũngũrũraga andũ arĩa aaganu;

ageragĩria kĩgaragari gĩa gũkonyora ngano igũrũ rĩao.

27 Roho wa mũndũ nĩ tawa wa Jehova,

ũthuthuuragia o nginya tũturi tũrĩa tũrĩ thĩinĩ mũno.

28 Wendo na wĩhokeku nĩcigitagĩra mũthamaki;

ũtugi nĩũtũmaga gĩtĩ gĩake kĩa ũnene kĩrũme.

29 Hinya wa andũ ethĩ nĩguo riiri wao,

nacio mbuĩ nĩcio riiri wa arĩa akũrũ.

30 Mahũũra na nguraro nĩitheragia ũũru wa mũndũ,

nacio iboko itheragia o nginya tũturi twa thĩinĩ mũno.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/20-2ced270148866108209d7cec29c6654d.mp3?version_id=1622—

1 Ngoro ya mũthamaki ĩrĩ moko-inĩ ma Jehova;

amĩroragia o kũrĩa ekwenda, o ta ũrĩa maaĩ moinithagĩrio mĩtaro-inĩ.

2 Mũndũ oonaga mĩthiĩre yake yothe ĩrĩ mĩega,

no Jehova athimaga ngoro.

3 Gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire na ũrĩa ũrĩ kĩhooto

nĩ gwĩtĩkagĩrwo nĩ Jehova gũkĩra kũruta igongona.

4 Maitho ma mwĩtũũgĩrio na ngoro ya mwĩtĩĩo,

o icio tawa wa arĩa aaganu-rĩ, nĩ mehia!

5 Mĩbango ya arĩa marĩ kĩyo nĩĩrehaga uumithio,

o ta ũrĩa ti-itherũ ihenya inene rĩrehaga ũthĩĩni.

6 Kũgĩa na ũtonga na njĩra ya rũrĩmĩ rwa maheeni

nĩ kĩbii gĩa gũthira, na nĩ mũtego wa gĩkuũ.

7 Haaro ya andũ arĩa aaganu ĩkaamakururia, ĩmeherie,

nĩgũkorwo nĩmaregaga gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire.

8 Njĩra ya mũndũ mũhĩtia nĩ njogomu,

no mĩthiĩre ya mũndũ ũrĩa ũtarĩ mahĩtia nĩ mĩrũngarũ.

9 Nĩ kaba gũtũũra nyũmba-igũrũ, koine-inĩ,

gũkĩra gũtũũra nyũmba thĩinĩ na mũtumia wa haaro.

10 Mũndũ ũrĩa mwaganu eriragĩria gwĩka o ũũru;

ndaiguuagĩra mũndũ wa itũũra rĩake tha.

11 Hĩndĩ ĩrĩa mũnyũrũrania aaherithio, arĩa maagĩte ũũgĩ nĩmohĩgaga;

hĩndĩ ĩrĩa mũndũ mũũgĩ aataarwo nĩagĩĩaga na ũmenyo.

12 Ũrĩa Mũthingu, o we Ngai, nĩonaga nyũmba ya ũrĩa mwaganu,

na akarehithĩria ũcio mwaganu mwanangĩko.

13 Mũndũ angĩhinga matũ ndakaigue kĩrĩro kĩa arĩa athĩĩni-rĩ,

o nake agaakaya na ndone wa kũmwĩtĩka.

14 Kĩheo kĩheanĩtwo na hitho nĩkĩhooreragia marakara,

na ihaki ihithe nguo-inĩ rĩhooreragia mangʼũrĩ manene.

15 Ituĩro rĩa kĩhooto rĩatuuo, rĩrehaga gĩkeno kũrĩ andũ arĩa athingu,

no rĩrehaga kĩmako kũrĩ arĩa mekaga ũũru.

16 Mũndũ ũrĩa ũtiganaga na njĩra ya ũũgĩ,

akaahurũkĩra kĩũngano-inĩ kĩa arĩa akuũ.

17 Mũndũ ũrĩa mwendi ikeno nĩagathĩĩna;

ũrĩa wothe mwendi ndibei na maguta-rĩ, gũtirĩ hĩndĩ agaatonga.

18 Mũndũ ũrĩa mwaganu atuĩkaga irĩhi rĩa gũkũũra ũrĩa mũthingu,

na ũrĩa ũtarĩ mwĩhokeku agatuĩka irĩhi rĩa gũkũũra ũrĩa mũrũngĩrĩru.

19 Nĩ kaba gũtũũra werũ-inĩ,

gũkĩra gũtũũra na mũtumia wa haaro na kũrakara narua.

20 Thĩinĩ wa nyũmba ya mũndũ mũũgĩ nĩ kũrĩ mĩthemba yothe ya irio njega o na maguta,

no mũndũ mũkĩĩgu arĩĩaga kĩrĩa gĩothe arĩ nakĩo.

21 Mũndũ ũrĩa ũthingataga ũthingu na wendani

nĩagĩĩaga na muoyo, na ũgaacĩru, na gĩtĩĩo.

22 Mũndũ mũũgĩ atharĩkagĩra itũũra inene rĩa andũ arĩa njamba,

na akamomora kĩĩhitho kĩa hinya kĩrĩa mehokete.

23 Mũndũ ũrĩa ũmenyagĩrĩra kanua gake na rũrĩmĩ rwake

nĩeyeheragia mũtino-inĩ.

24 Mũndũ mwĩtĩĩi na mwĩgereri, etagwo “Mũnyũrũria”;

ekaga maũndũ make na mwĩtĩĩo mũnene.

25 Merirĩria ma mũndũ kĩgũũta nĩmo makaamũũraga,

tondũ moko make matiendaga kũruta wĩra.

26 Mũthenya wothe eriragĩria o makĩria,

no arĩa athingu maheanaga mategũtara.

27 Igongona rĩa mũndũ mwaganu nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi:

ĩ rĩtikĩrĩ magigi makĩria hĩndĩ ĩrĩa rĩrehetwo na ũhinga ngoro-inĩ!

28 Mũira wa maheeni nĩgũthira agaathira,

nake ũrĩa ũmũthikagĩrĩria akaanangwo nginya tene.

29 Mũndũ mwaganu erũagĩrĩra na ũrũme,

no mũndũ mũrũngĩrĩru nĩeciiragia ũhoro wa mĩthiĩre yake.

30 Gũtirĩ ũũgĩ, kana ũmenyi, kana kĩrĩra o na kĩrĩkũ

kĩngĩhota gũũkĩrĩra Jehova.

31 Mbarathi nĩĩharagĩrio nĩ ũndũ wa mũthenya wa mbaara,

no ũhootani uumaga kũrĩ Jehova.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/21-c3761896c11ebe335f60cd62fbc34f1b.mp3?version_id=1622—

1 Rĩĩtwa rĩega nĩrĩakwĩrirĩrio gũkĩra ũtonga mũnene;

gũtĩĩka nĩ kwega gũkĩra betha kana thahabu.

2 Andũ arĩa atongu na arĩa athĩĩni harĩ ũndũ ũmwe ũmanyiitithanĩtie;

Jehova nĩwe Mũmbi wao othe.

3 Mũndũ mũbaarĩrĩri onaga ũgwati akehitha,

no arĩa matarĩ ũũgĩ mathiiaga o na mbere nao magatoonya thĩĩna-inĩ.

4 Kwĩnyiihia na gwĩtigĩra Jehova

kũrehaga ũtonga, na gĩtĩĩo, na muoyo.

5 Njĩra cia andũ arĩa aaganu irĩ mĩigua na mĩtego,

no ũrĩa ũgitagĩra ngoro yake aikaraga kũraya nacio.

6 Menyeria mwana njĩra ĩrĩa agĩrĩirwo nĩkũgera,

na ndarĩ hĩndĩ akaamiuma o na aakũra.

7 Andũ arĩa atongu nĩ mathaga arĩa athĩĩni,

na ũrĩa ũkombaga nĩ ndungata ya mũmũkoomberi.

8 Mũndũ ũrĩa ũhaandaga waganu agethaga thĩĩna,

naruo rũthanju rwa marakara make nĩrũkanangwo.

9 Mũndũ mũtaana we mwene nĩakarathimwo,

tondũ nĩagayagĩra arĩa athĩĩni irio ciake.

10 Ingata mũnyũrũrania, nayo ngũĩ nĩĩgũkweherera;

inegene na irumi o nacio nĩcigũthira.

11 Mũndũ ũrĩa wendaga ngoro theru na akaaragia maũndũ ma ũtugi,

mũthamaki nĩagatuĩka mũrata wake.

12 Maitho ma Jehova nĩmamenyagĩrĩra ũmenyo,

no nĩathaahagia ciugo cia ũrĩa ũtarĩ mwĩhokeku.

13 Kĩgũũta kiugaga, “Nja kũrĩ na mũrũũthi!”

Kana gĩkoiga atĩrĩ, “Nĩngũũragĩrwo njĩra-inĩ!”

14 Kanua ka mũtumia mũtharia nĩ irima iriku,

nake ũrĩa werekeirio mangʼũrĩ ma Jehova agũũaga thĩinĩ wa rĩo.

15 Ngoro ya mwana yohanĩtio na ũrimũ,

no rũthanju rwa kũmũherithia nĩrũkaũingata kũraya nake.

16 Mũndũ ũrĩa ũhinyagĩrĩria arĩa athĩĩni nĩguo eyongerere ũtonga,

na ũrĩa ũheaga itonga iheo, eerĩ nĩmagathĩĩna.

Mĩario ya arĩa Oogĩ

17 Tega matũ, na ũthikĩrĩrie mĩario ya andũ arĩa oogĩ;

nyiita na ngoro yaku maũndũ marĩa ngũrutana,

18 tondũ nĩ ũndũ mwega hĩndĩ ĩrĩa ũkũmaiga ngoro-inĩ yaku,

na ũkoragwo namo mothe mĩromo-inĩ yaku.

19 Ndaakũmenyithia mo nĩgeetha mwĩhoko waku ũkoragwo harĩ Jehova,

wee nĩwe ngũruta maũndũ macio ũmũthĩ, ĩĩ wee nĩwe ngũruta.

20 Githĩ ndikwandĩkĩire thimo mĩrongo ĩtatũ,

thimo cia ũtaarani na ũmenyo,

21 ngakũruta ciugo cia ma na cia kwĩhokeka,

nĩgeetha ũkaahota kũhe

ũrĩa ũgũtũmĩte macookio mega?

22 Ndũkanatunye arĩa athĩĩni indo ciao tondũ wa ũthĩĩni wao,

na ndũkanahinyĩrĩrie arĩa abatari ciira-inĩ,

23 nĩgũkorwo Jehova nĩakamaciirĩrĩra,

na nĩagatunya arĩa mamatunyaga indo ciao.

24 Ndũkanagĩe ũrata na mũndũ ũrĩa ũrĩ marakara mahiũ,

ndũkanagĩe thiritũ na mũndũ ũrĩa ũhiũhaga kũrakara,

25 tondũ wahota kwĩruta mĩthiĩre yake,

na ũnyiitwo nĩ mũtego.

26 Ndũgatuĩke mũndũ wa kũiga kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ,

kana ũtuĩke wee nĩwe wa kũrũgamagĩrĩra mathiirĩ ma andũ angĩ;

27 ũngĩkaaga kĩndũ gĩa kũrĩha nakĩo-rĩ,

ũgaatunywo ũrĩrĩ waku o ũũkomeire.

28 Ndũkaneherie ihiga rĩa tene rĩa mũhaka

rĩrĩa rĩahaandirwo nĩ maithe manyu ma tene.

29 Nĩwonaga mũndũ mũũgĩ na wĩra wake?

Ũcio agatungata o na mbere ya athamaki;

ndagatungata mbere ya andũ matooĩkaine.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/22-f58c1e19f90d20504b12a30b5d459229.mp3?version_id=1622—

1 Rĩrĩa waikara thĩ kũrĩĩanĩra na mwathi wa bũrũri-rĩ,

wĩmenyerere nũũ ũcio mũrĩ nake;

2 wĩigĩrĩre kahiũ mũmero

ũngĩkorwo ũrĩ mũndũ mũkoroku.

3 Ndũkerirĩrie irio ciake irĩ mũrĩo,

nĩgũkorwo nĩ irio cia gũkũheenereria.

4 Tiga kwĩnogia na kwenda gwĩtongia;

gĩa na ũũgĩ wa kũhota kwĩrigĩrĩria.

5 No wone ũtonga, ũcooke ũbuĩrie,

nĩgũkorwo ti-itherũ ũtonga nĩwĩmeragia mathagu,

na ũkombũka ta nderi yerekeire matu-inĩ.

6 Tiga kũrĩa irio cia mũndũ mũkarĩ,

ndũkerirĩrie irio ciake cia mũrĩo;

7 tondũ nĩ mũndũ wa arĩa meciiragia o ũhoro wa thogora hĩndĩ ciothe.

Akwĩraga atĩrĩ, “Rĩa na ũnyue,”

no ngoro yake ndĩrĩ hamwe nawe.

8 Nĩũgatahĩka kĩrĩa kĩnini ũgaakorwo ũrĩĩte,

nacio ngaatho ciaku nĩikoorĩra thĩ.

9 Ndũkaarie na mũndũ mũkĩĩgu,

nĩgũkorwo we no anyararire ũũgĩ wa ciugo ciaku.

10 Ndũkaneherie ihiga rĩa tene rĩa mũhaka,

kana ũhatĩke mĩhaka ya mĩgũnda ya ciana cia ngoriai,

11 tondũ Mũgitĩri wacio nĩ arĩ na hinya;

nĩakamaciirĩrĩra agũũkĩrĩre.

12 Ringĩrĩria ngoro yaku gũthikĩrĩria ũrutani,

na matũ maku kũigua ciugo cia ũmenyo.

13 Ndũkanaage kũherithia mwana;

ũngĩmũhũũra na rũthanju-rĩ, ndangĩkua.

14 Mũhũũrage na rũthanju

nĩguo ũhonokie muoyo wake kuuma kũrĩ gĩkuũ.

15 Mũrũ wakwa, ngoro yaku ĩngĩgĩa na ũũgĩ-rĩ,

hĩndĩ ĩyo ngoro yakwa no ĩkene;

16 ngoro yakwa nĩĩgacanjamũka

rĩrĩa mĩromo yaku ĩkaaria maũndũ marĩa magĩrĩire.

17 Ndũkanareke ngoro yaku ĩiguĩre ehia ũiru,

no hĩndĩ ciothe gĩĩaga na kĩyo gĩa gwĩtigĩra Jehova.

18 Tondũ ti-itherũ wee ũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro thuutha-inĩ,

na kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku gĩtigaathira.

19 Mũrũ wakwa, thikĩrĩria nĩgeetha ũgĩe na ũũgĩ,

na ũige ngoro yaku njĩra-inĩ ĩrĩa yagĩrĩire.

20 Ndũkegwatanie na andũ arĩa manyuuaga njoohi,

kana arĩa makorokagĩra nyama,

21 nĩgũkorwo arĩĩu na andũ arĩa akoroku matuĩkaga athĩĩni,

naguo ũgũũta ũtũmaga mũndũ ehumbe matangari.

22 Thikagĩrĩria thoguo, we ũrĩa wagũciarire,

na ndũkanyarare maitũguo, o na aakorwo nĩ mũkũrũ.

23 Wĩgũrĩre ũhoro ũrĩa wa ma na ndũkanawendie;

wĩgĩĩre na ũũgĩ, na ũtaaro, na ũtaũku.

24 Ithe wa mwana mũthingu arĩ gĩkeno kĩnene mũno;

nake ũrĩa ũrĩ na mwana mũũgĩ nĩakenagio nĩwe.

25 Thoguo na maitũguo marocanjamũka nĩ ũndũ waku;

mũtumia ũrĩa wagũciarire arokena!

26 Mũrũ wakwa, heaga ngoro yaku,

na ũreke maitho maku marũmagĩrĩre njĩra ciakwa,

27 nĩgũkorwo mũmaraya nĩ irima iriku,

nake mũtumia mũtharia nĩ gĩthima gĩkunderu.

28 Oohagĩria andũ njĩra-inĩ o ta njangiri,

na nĩatũmaga kuongerereke andũ matarĩ ehokeku kĩrĩndĩ-inĩ.

29 Nũũ ũrĩ na haaro? Nũũ ũrĩ na kĩeha?

Nũũ ũrĩ hatĩka-inĩ? Nũũ ũrĩ na mateta?

Nũũ ũgurarĩtio hatarĩ gĩtũmi? Nũũ ũtunĩhĩtie maitho?

30 Nĩ arĩa matindaga marũmanĩrĩire na ndibei,

arĩa mathiiaga magĩcamaga mbakũri cia ndibei ĩrĩa ndukanie.

31 Tiga kwĩrorera ndibei rĩrĩa ĩtunĩhĩte,

rĩrĩa ĩgũkenga ĩrĩ gĩkombe-inĩ,

rĩrĩa ĩkũmerũka wega!

32 Mũthia-inĩ ĩrũmanaga ta nyoka,

ĩgagũtheeca na thumu ta nduĩra.

33 Maitho maku makoonaga maũndũ mageni,

na meciiria maku meciirie maũndũ ma waganu.

34 Ũgaatuĩka ta mũndũ ũkomete iria-inĩ rĩrĩa inene gatagatĩ,

o ta mũndũ ũkomete mũthia wa gĩtugĩ kĩa macua.

35 Nĩũkoiga atĩrĩ, “Ngũthĩtwo, no ndinatiihio!

Nĩmahũũra, no ndinaigua ũndũ!

Ngokĩra-rĩ,

nĩguo ngacarie ĩngĩ ya kũnyua?”

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/23-05d2eff61d8bcee6c5726ce72f8b91ec.mp3?version_id=1622—

1 Tiga kũiguĩra andũ arĩa aaganu ũiru,

na ndũkanerirĩrie thiritũ yao,

2 nĩgũkorwo ngoro ciao ithugundaga o haaro,

na mĩromo yao yaragia ũhoro wa kũrehere andũ thĩĩna.

3 Nyũmba yakagwo na ũũgĩ,

naguo ũtaũku nĩguo ũtũmaga ĩĩhaande;

4 ũmenyo nĩguo ũiyũragia tũnyũmba twayo,

ũgatũiyũria na indo cia bata, na ũtonga mwega.

5 Mũndũ mũũgĩ arĩ ũhoti mũnene,

na mũndũ ũrĩ ũmenyo nĩakĩragĩrĩria kũgĩa na hinya;

6 ũgĩthiĩ mbaara-inĩ nĩũbatarĩtio nĩgũtaarwo,

na nĩgeetha ũhootane nĩũbatarĩtio nĩ aheani kĩrĩra aingĩ.

7 Ũũgĩ ũrĩ igũrũ mũno, ndũngĩkinyĩrĩka nĩ mũndũ mũkĩĩgu;

rĩrĩa kwagomanwo kĩhingo-inĩ, ndangĩona wa kuuga.

8 Mũndũ ũrĩa ũthugundaga ũũru-rĩ,

andũ mamwĩtaga mungumania.

9 Mathugunda ma ũrimũ nĩ mehia,

na mũnyũrũrania nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ andũ.

10 Ũngĩtuĩka wa kũũrwo nĩ hinya hĩndĩ ya thĩĩna,

hinya waku kaĩ nĩ mũnini-ĩ!

11 Honokia arĩa maratwarĩrĩrio gĩkuũ-inĩ;

girĩrĩria arĩa maratũgũũga merekeire gĩthĩnjĩro.

12 Ũngiuga atĩrĩ, “Ũhoro ũcio tũtiraũmenyete,”

githĩ ũrĩa ũthimaga ngoro tiwe ũmenyaga?

Ũrĩa ũrangagĩra muoyo waku-rĩ, githĩ ndooĩ kana nĩguo?

Githĩ ndakaarĩha o mũndũ kũringana na ũrĩa ekĩte?

13 Mũrũ wakwa, rĩa ũũkĩ, nĩgũkorwo nĩ mwega;

ũũkĩ uumĩte magua-inĩ ũrĩ mũrĩo ũkĩũcama.

14 Ningĩ menya atĩ ũũgĩ ũrĩ mũrĩo harĩ ngoro yaku;

ũngĩgĩa naguo, nĩũkagĩa na kĩĩrĩgĩrĩro,

na kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku gĩtigaathira.

15 Ndũkanoohie mũndũ mũthingu njĩra-inĩ ũtharĩkĩre nyũmba yake ta mũitũ,

ndũkanahithũkĩre gĩikaro gĩake;

16 nĩgũkorwo mũndũ mũthingu o na angĩgũa maita mũgwanja, agũũaga o agĩũkagĩra,

no andũ arĩa aaganu marũndagwo nĩ mũtino.

17 Hĩndĩ ĩrĩa thũ yaku yagũa-rĩ, ndũkanamĩkenerere;

hĩndĩ ĩrĩa yahĩngwo-rĩ, ndũkareke ngoro yaku ĩkene,

18 nĩguo Jehova ndakone ũndũ ũcio arakare,

akĩhũndũre marakara make kuuma kũrĩ thũ ĩyo.

19 Ndũkanathĩĩnĩke ngoro nĩ ũndũ wa andũ arĩa ooru,

kana wĩrirĩrie kũhaanana na arĩa aaganu,

20 nĩgũkorwo mũndũ ũrĩa mũũru ndarĩ na mwĩhoko wa thuutha-inĩ,

na tawa wa ũrĩa mwaganu nĩũkahorio.

21 Mũrũ wakwa, wĩtigĩre Jehova na wĩtigĩre mũthamaki,

na ndũkagĩe na ngwatanĩro na andũ arĩa aremi,

22 nĩgũkorwo acio eerĩ no mamũrehithĩrie mwanangĩko wa narua,

na nũũ ũngĩmenya nĩ mĩtino ĩrĩkũ mangĩrehe?

Mĩario ĩngĩ ya arĩa Oogĩ

23 O na ici no thimo cia andũ arĩa oogĩ:

Kwenda mwena ũmwe gũkĩra ũrĩa ũngĩ ciira-inĩ ti ũndũ mwega:

24 Ũrĩa wothe wĩraga mũndũ ũrĩa ũrĩ na mahĩtia atĩrĩ, “Wee ndũrĩ na mahĩtia,”

kĩrĩndĩ nĩgĩkamũruma, na athũũrwo nĩ ndũrĩrĩ.

25 No arĩa matuagĩra andũ arĩa aaganu ciira,

nĩmakona wega, na magĩe na kĩrathimo kĩega.

26 Icookio rĩa wĩhokeku

nĩ ta kĩmumunyano kĩa mĩromo.

27 Rĩĩkia wĩra wa gũtua mwako na nja,

na ũhaarĩrie mĩgũnda yaku;

thuutha ũcio cooka wĩakĩre nyũmba.

28 Ndũkanarute ũira ũigĩrĩre mũndũ wa itũũra rĩaku kĩgeenyo,

kana ũheenanie na mĩromo yaku.

29 Ndũkanoige atĩrĩ, “Ngũmwĩka o ta ũrĩa anjĩkĩte;

ngwĩrĩhĩria harĩ mũndũ ũcio kũringana na ũrĩa eekire.”

30 Ndaahĩtũkĩire mũgũnda-inĩ wa kĩgũũta,

ngĩhĩtũkĩra mũgũnda-inĩ wa mĩthabibũ wa mũndũ ũtooĩ gũkũũrana maũndũ;

31 na rĩrĩ, mĩigua yamerete kũndũ guothe,

na mũgũnda ũkaiyũra riya,

naruo rũthingo rwa mahiga rũkamomoka.

32 Nĩndacũũranirie na ngoro yakwa maũndũ macio ndonire,

na ngĩĩruta ũndũ kuumana na ũrĩa ndonire:

33 Mũtugo wa gũkoma hanini,

gũcooka toro hanini, gũkũnja moko hanini ũhurũke;

34 naguo ũthĩĩni ũgaagũkorerera ta mũitũ,

na wagi ũgũkorerere ta mũndũ wĩohete indo cia mbaara.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/24-aa38a1a99ec254babb1082a2050b2506.mp3?version_id=1622—

Thimo Ingĩ cia Solomoni

1 Ici nĩ thimo ingĩ cia Solomoni, iria ciacookanĩrĩirio na ikĩandĩkwo nĩ andũ a Hezekia ũrĩa warĩ mũthamaki wa Juda:

2 Kũhithĩrĩra ũndũ nĩ ũgooci wa Ngai;

nakuo gũtuĩria ũndũ nĩkuo kũgoocithagia athamaki.

3 O ta ũrĩa igũrũ kũraihĩte na igũrũ, nakuo thĩ gũkarika mũno-rĩ,

ũguo noguo ngoro cia athamaki itangĩtuĩrĩka.

4 Theria betha ĩthire gĩko,

na nĩhegũtigara kĩndũ kĩa mũturi wa betha;

5 eheria andũ arĩa aaganu harĩ mũthamaki,

na gĩtĩ gĩake kĩa ũnene nĩgĩkũrũmio nĩ ũthingu.

6 Ndũgetũũgĩrie harĩ mũthamaki,

na ndũkerũgamie gatagatĩ ka anene;

7 kaba mũthamaki we mwene akwĩre, “Ambata, ũũke haha,”

gũkĩra agũconorithie mbere ya mũndũ ũrĩ igweta.

Ũndũ ũrĩa wonete na maitho-rĩ,

8 ndũkahiũhe kũũtwara igooti-inĩ,

tondũ-rĩ, ũgeeka atĩa marigĩrĩrio-inĩ,

mũndũ wa itũũra rĩaku angĩkaaruta ũira agũconorithie?

9 Ciirai na mũndũ wa itũũra rĩaku we mwene,

nĩguo ndũkoimie ndundu ya mũndũ ũcio ũngĩ nja,

10 kana ũiguuo nĩ mũndũ ũngĩ agũconore,

ũtũũre na ngumo njũru ĩtagagũthira.

11 Kiugo kĩarĩtio hĩndĩ ĩrĩa yagĩrĩire

nĩ ta matunda ma thahabu marĩ thaani-inĩ ya betha.

12 Gĩcũhĩ gĩa gũtũ gĩa thahabu, kana ithaga rĩa thahabu ĩrĩa therie,

nĩ taguo irũithia rĩa mũndũ mũũgĩ rĩtariĩ gũtũ-inĩ kwa mũndũ ũrĩa ũiguaga.

13 Ta ũhehu wa tharunji hĩndĩ ya magetha,

no taguo mũtwari ndũmĩrĩri mwĩhokeku ahaana kũrĩ arĩa mamũtũmaga;

nĩatũmaga ngoro cia anene ake ikene.

14 O ta ũrĩa matu na rũhuho matarĩ mbura ihaana,

no taguo mũndũ ahaana ũrĩa ũrahaga ũrĩa ekũheana iheo na ndaheane.

15 Ũkirĩrĩria no ũguucĩrĩrie ũrĩa waathanaga etĩkĩre ũndũ,

naruo rũrĩmĩ ruororo no ruune ihĩndĩ.

16 Ũngĩona ũũkĩ-rĩ, rĩa o wa gũkũigana,

ũngĩrĩa mũingĩ mũno nĩũgũtahĩka.

17 Nyiihia gũthiiaga kwa mũndũ wa itũũra,

ũngĩthiĩ kaingĩ no anogio nĩwe agũthũũre.

18 Mũndũ ũrĩa ũheanaga ũira wa maheeni agookĩrĩra mũndũ wa itũũra,

ahaana ta njũgũma, kana rũhiũ rwa njora, kana mũguĩ mũũgĩ.

19 Kwĩhoka mũndũ ũtarĩ mwĩhokeku hĩndĩ ya thĩĩna,

no ta kwĩhoka igego ituĩku, kana kũgũrũ kũrathua.

20 Ũrĩa ũinagĩra mũndũ ũrĩ na ngoro nditũ nyĩmbo,

no ta mũndũ kwĩruta nguo mũthenya wa heho,

kana gũitĩrĩria thiki igata-inĩ.

21 Thũ yaku ĩngĩkorwo ĩhũtiĩ-rĩ, mĩhe irio ĩrĩe;

ĩngĩkorwo ĩnyootiĩ-rĩ, mĩhe maaĩ ĩnyue.

22 Weka ũguo-rĩ, nĩũkũmĩigĩrĩra makara ma mwaki mũtwe,

nake Jehova nĩagakũrĩha.

23 O ta ũrĩa rũhuho rwa gathigathini rũrehaga mbura,

noguo rũrĩmĩ rwa njuukũ rũrehaga ũhoro wa marakara.

24 Nĩ kaba gũtũũra nyũmba-igũrũ koine-inĩ,

gũkĩra gũtũũrania nyũmba thĩinĩ na mũtumia wa haaro.

25 O ta ũrĩa maaĩ mahehu manyootoraga mũndũ mũnyootu,

no taguo ũhoro mwega uumĩte bũrũri wa kũraya wĩkaga.

26 O ta gĩthima kĩiyũrĩte ndaka, kana itherũkĩro rĩa maaĩ riunjuge,

ũguo nĩguo mũndũ mũthingu ahaanaga angĩĩrekereria harĩ andũ arĩa aaganu.

27 Ti wega kũrĩa ũũkĩ mũingĩ mũno,

o na ti ũndũ wa gũtĩĩka mũndũ gwĩcarĩria gĩtĩĩo we mwene.

28 Mũndũ ũtangĩhota gwatha ngoro yake

atariĩ ta itũũra inene rĩmomoku, na rĩtarĩ na thingo.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/25-30981cb384f4ceaf5c1174aba1ffb31f.mp3?version_id=1622—

1 O ta ũrĩa tharunji ĩtaagĩrĩire kũgĩa hĩndĩ ya riũa, kana mbura kuura hĩndĩ ya magetha-rĩ,

noguo gĩtĩĩo gĩtagĩrĩire mũndũ mũkĩĩgu.

2 Ta kanyoni-ka-nja gekũbatabata, kana thũngũrũrũ ĩkũhiũka-hiũka,

noguo kĩrumi gĩtarĩ gĩtũmi gĩtarĩ ha kwĩgwatĩrĩra.

3 Kĩboko nĩ kĩa mbarathi, matamu nĩ ma ndigiri,

na rũthanju nĩ rwa ciande cia andũ arĩa akĩĩgu!

4 Ndũkanacookerie mũndũ mũkĩĩgu kũringana na ũrimũ wake,

ndũkae gũtuĩka take.

5 Cookeria mũndũ mũkĩĩgu kũringana na ũrimũ wake,

nĩguo ndakeyone taarĩ mũndũ mũũgĩ maitho-inĩ make.

6 Gũtũma ndũmĩrĩri na guoko kwa mũndũ mũkĩĩgu-rĩ,

nĩ ta gwĩtinia magũrũ, kana kũnyua haaro.

7 O ta magũrũ ma gĩthua ũrĩa mathiiaga maniginĩte,

noguo thimo ĩhaana ĩkĩario nĩ kanua ka mũndũ mũkĩĩgu.

8 Kũhe mũndũ mũkĩĩgu gĩtĩĩo

no ta kuoherera ihiga kĩgũtha-inĩ.

9 Thimo ĩkĩario nĩ kanua ka mũndũ mũkĩĩgu

nĩ ta mũigua ũrĩ guoko-inĩ kwa mũrĩĩu.

10 Mũndũ wandĩkaga mũndũ mũkĩĩgu kana mwĩhĩtũkĩri

nĩ ta ũrĩa ũikagia mĩguĩ o ro ũguo agatiihia andũ.

11 Mũndũ mũkĩĩgu acookagĩra ũrimũ wake

o ta ũrĩa ngui ĩcookagĩrĩra matahĩko mayo.

12 Wanona mũndũ wĩonaga arĩ mũũgĩ maitho-inĩ make?

Mũndũ mũkĩĩgu arĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gũkĩra mũndũ ũcio.

13 Kĩgũũta kiugaga atĩrĩ, “Njĩra-inĩ kũrĩ na mũrũũthi,

mũrũũthi mũrĩĩani ũrorũũra njĩra-inĩ cia itũũra!”

14 Ta ũrĩa mũrango ũtindaga ũkĩgarũrũka ihocio-inĩ ciaguo,

noguo kĩgũũta gĩtindaga gĩkĩĩgarũra gĩkomete ũrĩrĩ-inĩ wakĩo.

15 Kĩgũũta gĩikagia guoko gwakĩo o thaani-inĩ;

kĩnogagio nĩgũcooka gũkuoya gĩgũkinyie kanua-inĩ.

16 Kĩgũũta kĩĩonaga kĩrĩ kĩũgĩ maitho-inĩ makĩo,

gũkĩra andũ mũgwanja arĩa macookagia ũhoro na ũũgĩ.

17 Mwĩhĩtũkĩri wĩtoonyagia inegene-inĩ rĩtamũkoniĩ

no ta mũndũ ũkũnyiita ngui matũ.

18 Ta mũgũrũki ũgũikia

icinga cia mwaki, kana agaikia mĩguĩ ya gĩkuũ,

19 no taguo mũndũ ahaana ũrĩa ũheenagia mũndũ wa itũũra rĩake,

agacooka kũmwĩra atĩrĩ, “Nĩ itherũ nyuma narĩo!”

20 Mwaki ũngĩaga ngũ no kũhora ũhoraga;

ngarari cingĩaga mũhuhu no gũthira ithiraga.

21 O ta ũrĩa makara magwatagia marĩa mangĩ mwaki,

na o ta ũrĩa ngũ ciakanagia mwaki,

noguo mũndũ mũũgiti aakagĩrĩria haaro.

22 Ndeto cia mũndũ wa mũhuhu nĩ ta twenyũ twega twa irio;

tũmerũkaga tũgathiĩ mwĩrĩ wa mũndũ o thĩinĩ biũ.

23 Ta ũrĩa indo cia rĩũmba inyorokagio ikahenia na igũrũ,

no taguo mĩromo mĩnyoroku ĩhumbagĩra ngoro ĩrĩ na ũũru.

24 Mũndũ wa rũmena aaragia ũhinga na mĩromo yake,

no thĩinĩ wa ngoro yake aiyũrĩtwo no maheeni.

25 O na gũtuĩka mĩario yake nĩ ya gũkenania, ndũkanamwĩtĩkie,

nĩgũkorwo ngoro yake ĩiyũrĩte maũndũ mũgwanja marĩ magigi.

26 Rũmena rwake no rũhithwo na maheeni,

no waganu wake ũkaaguũrio kĩũngano-inĩ.

27 Mũndũ angĩenja irima, nĩwe ũkaagũa rĩo;

mũndũ angĩgaragaria ihiga, rĩkaagaragara rĩmũcookerere.

28 Rũrĩmĩ rwa maheeni nĩkũmena rũmenete arĩa rũtuuragia,

nako kanua ga kwĩyendithĩrĩria karehaga mwanangĩko.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/26-a06994fa03bface21c4b7023b8e23d41.mp3?version_id=1622—

1 Tiga kwĩraha nĩ ũndũ wa rũciũ,

nĩgũkorwo ndũũĩ kĩrĩa mũthenya ũngĩrehe.

2 Reke mũndũ ũngĩ akũgaathĩrĩrie, no ti kanua gaku mwene;

mũndũ ũngĩ nĩakũgaathĩrĩrie, no ti mĩromo yaku mwene.

3 Ihiga nĩ iritũ na mũthanga nĩ mũrigo,

no kũrakario nĩ mũndũ mũkĩĩgu nĩ kũritũ gũkĩra icio cierĩ.

4 Marakara matirĩ tha, namo marũrũ moinaga ta mũiyũro;

no ũiru-rĩ, nũũ ũngĩhota kũwĩtiiria?

5 Kaba kũrũithio nĩ mũndũ ũtekũhithĩrĩra ũndũ

gũkĩra wendo mũhithe.

6 Nguraro cia gũtihio nĩ mũrata no ciĩhokwo,

no imumunyano nyingĩ cia mũgũthũũri ti cia kwĩhokwo.

7 Mũndũ mũhũũnu athũũraga o na ũũkĩ,

no mũndũ mũhũũtu, o na kĩndũ kĩrũrũ aiguaga kĩrĩ mũrĩo.

8 Mũndũ ũũrĩte gwake mũciĩ

ahaana ta nyoni ĩtiganĩirie gĩtara kĩayo.

9 Maguta manungi wega na ũbumba irehagĩra ngoro ya mũndũ gĩkeno,

na noguo wega wa mũrata wa mũndũ wĩkaga akĩmũhe ũtaaro wake wa ma.

10 Ndũkanateanĩrie mũrata waku kana mũrata wa thoguo,

na ndũgathiĩ kwa mũrũ wa maitũguo rĩrĩa mũtino wagũkora:

nĩ kaba mũndũ wa itũũra ũcio ũrĩ hakuhĩ, gũkĩra mũrũ wa nyina na mũndũ ũrĩ kũraya.

11 Mũrũ wakwa, tuĩka mũndũ mũũgĩ, ũgĩkenagie ngoro yakwa;

na niĩ hotage gũcookagĩria mũndũ o wothe ũngĩĩnyarara.

12 Mũndũ mũũgĩ oonaga ũgwati ũgĩũka akehitha,

no arĩa matarĩ ũũgĩ mathiiaga o na mbere, nao magatoonya thĩĩna-inĩ.

13 Oya nguo ya mũndũ ũrĩa ũrũgamagĩrĩra thiirĩ wa mũndũ wa kũngĩ;

mĩige ĩrũgamĩrĩre thiirĩ ũcio wa mũndũ-wa-nja wa kũngĩ.

14 Mũndũ angĩrathima mũndũ wa itũũra rĩake rũciinĩ tene anĩrĩire-rĩ,

ũndũ ũcio ũngĩtuĩka taarĩ kĩrumi.

15 Mũtumia wa haaro ahaanaine

na maaĩ maratata mategũtigithĩria hĩndĩ ya mbura;

16 kũgeria kũmũgirĩrĩria nĩ ta kũgeria kũgirĩrĩria rũhuho,

kana kũgeria gũkumbatĩria maguta na guoko.

17 O ta ũrĩa kĩgera kĩnooraga kĩrĩa kĩngĩ,

no taguo mũndũ ohĩgagia ũrĩa ũngĩ.

18 Mũndũ ũrĩa ũrĩmagĩra mũkũyũ nĩakaarĩa maciaro maguo,

na mũndũ ũrĩa ũtungataga mwathi wake nĩagatĩĩo.

19 O ta ũrĩa mũndũ onaga ũthiũ wake maaĩ-inĩ,

no taguo ngoro ya mũndũ yonanagia ũrĩa mũndũ atariĩ.

20 Gĩkuũ na Mwanangĩko itiiganagia,

na o namo maitho ma mũndũ matiiganagia.

21 Nyũngũ nĩ ya gũthererio betha, na kĩrugutĩro nĩ gĩa gũthererio thahabu,

no mũndũ athimagwo na igweta rĩrĩa agwetagwo narĩo.

22 O na ũngĩhũũrĩra mũndũ mũkĩĩgu ndĩrĩ-inĩ,

ũmũhũũre na mũũthĩ ta ngano-rĩ,

ndangiumwo nĩ ũrimũ wake.

23 Thũũrimaga mahiũ maku na kĩyo,

ũmenyagĩrĩre wega ndũũru ciaku;

24 nĩgũkorwo ũtonga ndũtũũraga nginya tene,

o nayo thũmbĩ ti ya gũkinyĩra njiarwa na njiarwa.

25 Nyeki ĩrĩa nyũmũ rĩrĩa yatũgũtwo na nyeki njerũ ĩkunũke-rĩ,

nayo ĩrĩa ya irĩma-inĩ yũnganio na ĩinũkio-rĩ,

26 hĩndĩ ĩyo tũgondu nĩtũgaatũma ũgĩe na nguo,

nacio mbũri itũme ũgĩe na gĩa kũgũra mũgũnda.

27 Nĩũkagĩa na iria rĩingĩ rĩa mbũri

rĩa gũkũigana na rĩa kũnyuuo nĩ andũ a nyũmba yaku,

o na rĩa gũtũũria airĩtu aku a wĩra.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/27-e12a800788be7fd12397c3cce689d789.mp3?version_id=1622—

1 Andũ arĩa aaganu moraga o na gũtarĩ mũndũ ũramathingata,

no arĩa athingu momagĩrĩria ta mũrũũthi.

2 Bũrũri ũngĩĩhia, nĩũgĩaga na aathani aingĩ,

no mũndũ ũrĩ na ũtaũku na akagĩa na ũmenyo nĩatũmaga bũrũri ũkindĩrie.

3 Mwathani ũrĩa ũhatagĩrĩria andũ arĩa athĩĩni

ahaana ta mbura ya rũhuho ĩrĩa ĩtatigagia irio.

4 Andũ arĩa matirikaga watho magaathagĩrĩria andũ arĩa aaganu,

no arĩa marũmagia watho magianaga nao.

5 Andũ arĩa ooru matiiguaga maũndũ ma kĩhooto,

no arĩa marongoragia Jehova nĩmataũkagĩrwo nĩ mo biũ.

6 Nĩ kaba mũndũ mũthĩĩni ũrĩa ũthiiaga na mĩthiĩre ĩtarĩ ũcuuke,

gũkĩra gĩtonga gĩthiiaga na mĩthiĩre mĩogomu.

7 Mũndũ ũrĩa ũrũmagia watho nĩ mwana ũrĩ na gũkũũrana,

no mwana ũrĩa ũthiiaga na thiritũ ya arĩa akoroku aconorithagia ithe.

8 Mũndũ ũrĩa ũingĩhagia ũtonga wake na ũndũ wa gũkombithia mbeeca na gwĩtia uumithio mũkĩru

aũigagĩra mũndũ ũngĩ, ũrĩa ũkaiguĩra athĩĩni tha.

9 Mũndũ ũrĩa ũregaga kũigua watho,

o na mahooya make nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi.

10 Mũndũ ũrĩa ũngĩhĩtithia andũ arĩa arũngĩrĩru nĩguo magere njĩra ya ũũru,

akaagũa mũtego-inĩ wake we mwene,

no ũrĩa ũtarĩ ũcuuke, wega nĩguo ũgaatuĩka igai rĩake.

11 Mũndũ mũtongu no eyone taarĩ mũũgĩ maitho-inĩ make,

no mũndũ mũthĩĩni ũrĩa ũũĩ gũkũũrana maũndũ amuonaga o ũrĩa atariĩ.

12 Hĩndĩ ĩrĩa arĩa athingu maatoorania, nĩkũgĩaga na ndũhiũ nene;

no rĩrĩa arĩa aaganu maatũũgĩra, andũ nĩ kwĩhitha mehithaga.

13 Mũndũ ũrĩa ũhithaga mehia make ndagaacagĩra,

no ũrĩa ũmoimbũraga na agatigana namo nĩaiguagĩrwo tha.

14 Kũrathimwo nĩ mũndũ ũrĩa wĩtigagĩra Jehova hĩndĩ ciothe,

no ũrĩa ũmagia ngoro yake nĩkũgũa agũũaga thĩĩna-inĩ.

15 Mũndũ mwaganu agĩatha andũ matarĩ na ũhoti,

nĩ ta mũrũũthi ũkũrarama, kana nduba ĩgũticũka.

16 Mũnene ũtarĩ na ũtaũku nĩahinyagĩrĩria andũ mũno,

no mũndũ ũrĩa ũthũire uumithio ũtagĩrĩire

nĩagakenera matukũ maingĩ ma muoyo wake.

17 Mũndũ mũritũhĩre nĩ thakame ya mũndũ ooragĩte,

egũtũũra ehithaga nginya gũkua gwake;

mũndũ o na ũrĩkũ ndakanamũteithĩrĩrie.

18 Mũndũ ũrĩa mĩthiĩre yake ĩtarĩ ũcuuke aikaraga arĩ mũgitĩre,

no mũndũ ũrĩa ũthiiaga na njĩra cia waganu akaagũa o rĩmwe, hubu!

19 Mũndũ ũrĩa ũrĩmaga mũgũnda wake arĩĩkoragwo na irio nyingĩ,

no ũrĩa ũhanyũkanagia na maũndũ hatarĩ arĩhũũnaga o thĩĩna.

20 Mũndũ mwĩhokeku arĩrathimagwo mũno,

no ũrĩa wĩriragĩria kũhiũha gũtonga ndakaaga kũherithio.

21 Gũtĩĩra mũndũ maũthĩ ti wega:

no mũndũ no eke ũũru nĩ ũndũ wa kenyũ ka irio.

22 Mũndũ mũkarĩ nĩeriragĩria mũno gũtonga,

na ndooĩ atĩ etereirwo nĩ ũthĩĩni.

23 Mũndũ ũrĩa ũrũithagia ũngĩ nĩagatuĩka wa kwendwo nĩwe thuutha-inĩ,

gũkĩra mũndũ wa rũrĩmĩ rwa kwĩyendithĩrĩria.

24 Mũndũ ũrĩa ũtunyaga ithe kana nyina kĩndũ kĩao,

agacooka akoiga atĩrĩ, “Ti ũũru ndeka,”

ũcio marĩ rũmwe na ũrĩa wanangaga.

25 Mũndũ mũkoroku aarahũraga ngarari,

no mũndũ wĩhokete Jehova nĩakagaacĩra.

26 Mũndũ ũrĩa wĩĩhokaga we mwene nĩ mũndũ mũkĩĩgu,

no ũrĩa ũthiiaga na njĩra cia ũũgĩ aikaraga arĩ mũgitĩre.

27 Mũndũ ũrĩa ũheaga athĩĩni ndarĩ kĩndũ akaaga,

no mũndũ ũrĩa ũmahingagĩra maitho nĩarĩĩrumagwo kaingĩ.

28 Rĩrĩa andũ arĩa aaganu maatuĩka a gwathana, andũ nĩ kwĩhitha mehithaga;

no rĩrĩa arĩa aaganu mathira, arĩa athingu nĩmatheeremaga.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/28-97919e480d26dbe31cb64fd673753942.mp3?version_id=1622—

1 Mũndũ ũrĩa ũikaraga omĩtie ngingo thuutha wa kũrũithio maita maingĩ,

akaanangwo o rĩmwe, na aage kĩhonia.

2 Rĩrĩa andũ arĩa athingu matheerema, andũ nĩmakenaga;

no rĩrĩa andũ arĩa aaganu maathana, andũ nĩgũcaaya macaayaga.

3 Mũndũ ũrĩa wendete ũũgĩ atũũragia ithe na gĩkeno,

no mũndũ ũrĩa ũceeraga na maraya nĩgũitanga aitangaga ũtonga wake.

4 Mũthamaki ũrĩ matuĩro ma kĩhooto aikaragia bũrũri ũrĩ mwĩkindĩru,

no ũrĩa ũkorokagĩra mahaki nĩ kwananga awanangaga.

5 Mũndũ ũrĩa wĩyendithagĩrĩria harĩ mũndũ wa itũũra rĩake na maheeni,

nĩ wabu aambagĩra magũrũ make.

6 Mũndũ mwaganu ategagwo nĩ mehia make we mwene,

no mũndũ mũthingu ainaga na agakena.

7 Andũ arĩa athingu nĩmamenyagĩrĩra kĩhooto kĩa arĩa athĩĩni,

no arĩa aaganu matirũmbũyagia kĩhooto kĩao.

8 Anyũrũrania matũmaga itũũra inene rĩrĩmbũke ta mwaki,

no andũ oogĩ nĩkũniina maniinaga marakara.

9 Mũndũ mũũgĩ angĩthiĩ igooti-inĩ na mũndũ mũkĩĩgu,

mũndũ mũkĩĩgu arĩrĩmbũkaga nĩ marakara na akanyũrũrania, naguo thayũ ũkaaga.

10 Andũ arĩa maitaga thakame nĩmathũire mũndũ mwĩhokeku,

no andũ arĩa arũngĩrĩru macaragia ũrĩa mangĩtiirĩrĩra muoyo wake.

11 Mũndũ mũkĩĩgu aitũrũraga marakara make mothe,

no mũndũ mũũgĩ aikaraga amarigĩrĩirie, akahoorera.

12 Mũndũ ũrĩa wathanaga angĩthikĩrĩria maheeni-rĩ,

anene ake othe matuĩkaga andũ aaganu.

13 Mũndũ mũthĩĩni na mũndũ mũhinyanĩrĩria harĩ ũndũ ũmwe ũmahaananĩtie:

Jehova nĩwe ũtũmaga maitho mao eerĩ moone.

14 Mũthamaki angĩtuĩra athĩĩni ciira na kĩhooto-rĩ,

gĩtĩ gĩake kĩa ũnene gĩtũũraga kĩrũmĩte nginya tene.

15 Rũthanju na kũrũithio ciĩkagĩra mũndũ ũũgĩ,

no mwana wa kũrekererio aconorithagia nyina.

16 Hĩndĩ ĩrĩa andũ aaganu matheerema, noguo mehia matheeremaga,

no andũ arĩa athingu nĩmakerorera igwa rĩao.

17 Herithagia mũrũguo, na nĩagatũma ũgĩe na thayũ;

nĩagatũma ũgĩe na gĩkeno ngoro-inĩ.

18 Kũrĩa gũtarĩ na ũguũrio, kĩrĩndĩ gĩticookaga kwĩrigĩrĩria;

no gũkena nĩ mũndũ ũrĩa ũrũmagia watho.

19 Ndungata ndĩngĩhera nĩ kwarĩrio gũtheri;

o na ĩngĩtaũkĩrwo nĩ ũhoro ndĩngĩũrũmbũiya.

20 Wanona mũndũ ũhiũhaga kwaria?

Mũndũ mũkĩĩgu arĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kũmũkĩra.

21 Mũndũ angĩnania ndungata yake kuuma wĩthĩ wayo,

marigĩrĩrio-inĩ nĩĩkamũrehera kĩeha.

22 Mũndũ wa marakara aarahũraga ngarari,

nake mũndũ wa marũrũ agĩĩaga na mehia maingĩ.

23 Mwĩtĩĩo wa mũndũ nĩũmũnyiihagia,

no mũndũ ũrĩa wa ngoro ya kwĩnyiihia nĩagatĩĩo.

24 Mũndũ wa kũgĩa thiritũ na mũici nĩ muoyo wake mwene athũire;

ehĩtithagio na ndangĩruta ũira.

25 Gwĩtigĩra mũndũ gũtuĩkaga mũtego,

no ũrĩa wĩhokaga Jehova aikaraga arĩ mũgitĩre.

26 Andũ aingĩ nĩmacaragia kũiguuo nĩ mũnene,

no mũndũ oonaga kĩhooto kuuma kũrĩ Jehova.

27 Andũ arĩa athingu monaga andũ arĩa matarĩ ehokeku ta kĩndũ kĩrĩ magigi;

nao andũ arĩa aaganu moonaga andũ arĩa arũngĩrĩru ta kĩndũ kĩrĩ magigi.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/29-697b14a2ebd4faecb765484cc99b05b1.mp3?version_id=1622—