Kikuyu Bible

Mauumithio mangĩ ma Ũũgĩ

1 Mũrũ wakwa, ndũkariganĩrwo nĩ ũrutani wakwa,

no ngoro yaku nĩĩrũmagie maathani makwa,

2 nĩgũkorwo nĩmagakuongerera matukũ ũtũũre mĩaka mĩingĩ,

na matũme ũgaacĩre.

3 Ndũkanareke wendani na wĩhokeku ikweherere;

cioherere ngingo yaku,

ũciandĩke kĩhengere-inĩ kĩa ngoro yaku.

4 Weka ũguo nĩũgeetĩkĩrĩka, na ũgĩe na rĩĩtwa rĩega

maitho-inĩ ma Ngai o na ma andũ.

5 Wĩhoke Jehova na ngoro yaku yothe,

na ndũkanehoke ũmenyo waku mwene;

6 mũmenyithagie mĩthiĩre yaku yothe,

na nĩarĩrũngaga njĩra ciaku.

7 Tiga kwĩonaga ũrĩ mũũgĩ maitho-inĩ maku mwene;

wĩtigĩre Jehova na ũtheemage maũndũ marĩa mooru.

8 Ũndũ ũcio nĩũrĩkũrehagĩra ũgima wa mwĩrĩ,

na mahĩndĩ maku makoragwo marĩ na hinya.

9 Tĩĩaga Jehova na ũtonga waku,

ningĩ ũmũtĩĩage na maciaro mothe ma mbere ma irio ciaku cia mĩgũnda;

10 namo makũmbĩ maku nĩmakaiyũrĩrĩra,

nayo mĩtũngi yaku ĩiyũrĩrĩre ndibei ya mũhihano.

11 Mũrũ wakwa, tiga kũnyarara ihũũra rĩa Jehova,

na ndũgathũũre irũithia rĩake,

12 nĩgũkorwo Jehova arũithagia arĩa endete,

o ta ũrĩa ithe wa mũndũ arũithagia mũriũ ũrĩa akenagĩra.

13 Kũrathimwo-rĩ, nĩ mũndũ ũrĩa wonete ũũgĩ,

mũndũ ũcio wĩgĩĩrĩire na ũmenyo,

14 nĩgũkorwo ũũgĩ nĩ wa bata mũno gũkĩra betha,

na ũciaraga uumithio ũkĩrĩte wa thahabu.

15 Ũũgĩ ũrĩ goro gũkĩra ruru iria ndune;

kĩrĩa gĩothe ũngĩĩrirĩria gũtirĩ kĩngĩringithanio naguo.

16 Guoko-inĩ gwake kwa ũrĩo harĩ ũingĩ wa matukũ;

guoko-inĩ gwake kwa ũmotho harĩ na ũtonga na gĩtĩĩo.

17 Mĩthiĩre ya ũũgĩ nĩ mĩthiĩre ya kwendeka,

na njĩra ciaguo ciothe nĩ cia thayũ.

18 Ũũgĩ nĩ mũtĩ wa muoyo kũrĩ arĩa maũhĩmbagĩria;

arĩa megĩagĩra naguo-rĩ, nĩmarĩrathimagwo.

19 Jehova aahandire mĩthingi ya thĩ na ũũgĩ,

na akĩrũmia igũrũ na ũmenyo wake;

20 ũmenyo wake nĩguo wagayanirie kũrĩa kũriku,

namo matu magatatagia ime.

21 Mũrũ wakwa tũũria matua mega na ũkũũrani maũndũ,

ndũkanareke ciehere maitho-inĩ maku;

22 nĩcio igaagũtũũria muoyo, na nĩ ithaga rĩa kũgemagia ngingo yaku.

23 Ningĩ ũrĩthiiaga na njĩra yaku ũrĩ na thayũ,

na kũgũrũ gwaku gũtikahĩngwo;

24 Wakoma-rĩ, ndũgetigĩra;

wakoma-rĩ, ũrĩkomaga toro mwega.

25 Ndũgetigĩre mwanangĩko wa narua,

kana kĩhuhũkanio kĩrĩa gĩkoragĩrĩra andũ arĩa aaganu,

26 nĩgũkorwo Jehova nĩwe ũgaatuĩka mwĩhoko waku,

na amenyagĩrĩre kũgũrũ gwaku gũtikanyiitwo nĩ mũtego.

27 Ndũkanagirĩrĩrie ũndũ mwega ũkinyĩre arĩa maagĩrĩirwo nĩgũkinyĩrĩrwo nĩguo,

rĩrĩa ũrĩ na ũhoti wa kũhingia ũndũ ũcio.

28 Ndũkaneere mũndũ wa itũũra rĩaku atĩrĩ,

“Thiĩ ũgooka rĩngĩ; kĩu ũrenda nĩngakũhe rũciũ,”

o rĩrĩa ũrĩ na kĩndũ kĩu hakuhĩ.

29 Ndũkanaciirĩre gwĩka mũndũ wa itũũra rĩaku ũũru,

ũcio ũtũũraga hakuhĩ nawe akwĩhokete.

30 Ndũkanarũithie mũndũ tũhũ,

rĩrĩa atarĩ ũndũ mũũru agwĩkĩte.

31 Ndũkanacumĩkĩre maũndũ ma mũndũ wa ngũĩ,

kana ũthuure njĩra o na ĩmwe yake,

32 nĩgũkorwo Jehova nĩathũire mũndũ mwaganu,

no nĩagĩĩaga ndundu na andũ arĩa arũngĩrĩru.

33 Nyũmba ya arĩa aaganu ĩtũũraga na kĩrumi kĩa Jehova,

no mũciĩ wa arĩa athingu nĩaũrathimaga.

34 Jehova nĩanyũrũragia andũ arĩa manyũrũranagia na mwĩtĩĩo,

no arĩa menyiihagia nĩamaheaga wega wake.

35 Andũ arĩa oogĩ magayaga gĩtĩĩo,

no andũ arĩa akĩĩgu magayaga njono.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/3-00fb6309ea999c5188071c9054bb5966.mp3?version_id=1622—

Ũũgĩ Ũkĩrĩte Indo Ciothe

1 Atĩrĩrĩ, inyuĩ ariũ akwa, ta thikĩrĩriai ũrũtani wa thoguo;

njiguai nĩguo mwĩgĩĩre na kũmenya maũndũ.

2 Tondũ ngũmũhe ũrutani mwega,

nĩ ũndũ ũcio mũtigatirike ũrutani wakwa.

3 Rĩrĩa ndaarĩ mwana nyũmba-inĩ ya baba,

ndĩ o mũndũ mwĩthĩ, na ndĩ mwana wa mũmwe wa maitũ-rĩ,

4 baba nĩandutire, akĩnjĩĩra atĩrĩ,

“Wĩgwatĩre ciugo ciakwa na ngoro yaku yothe;

rũmia maathani makwa, na nĩũgũtũũra muoyo.

5 Gĩa na ũũgĩ, gĩa na kũmenya maũndũ;

ndũkanariganĩrwo nĩ ciugo ciakwa, kana wahũke kuuma harĩ cio.

6 Ndũkanatirike ũũgĩ, naguo nĩũrĩkũgitagĩra;

7 Ũũgĩ ũkĩrĩte indo ciothe; nĩ ũndũ ũcio wĩgĩĩre na ũũgĩ.

Ĩĩ, kaba kũruta indo ciaku ciothe wĩgĩĩre na kũmenya maũndũ.

8 Tũũgagĩria ũũgĩ mũno, naguo nĩũrĩkwambararagia;

ũhĩmbagĩrie, naguo nĩũrĩgũtĩĩithagia.

9 Nĩũgagwĩkĩra ithaga rĩa ũtugi mũtwe waku,

na ũkũhe thũmbĩ thaka mũno.”

10 Thikĩrĩria, wee mũrũ wakwa, na wĩtĩkĩre ũrĩa ngũkwĩra,

nĩgeetha mĩaka ya muoyo waku ĩingĩhe.

11 Nguonetie njĩra ya ũũgĩ,

na ngagũtongoria njĩra-inĩ iria nũngarũ.

12 Rĩrĩa ũgũthiĩ, makinya maku matikahĩngĩcwo;

rĩrĩa ũkũhanyũka-rĩ, ndũkahĩngwo.

13 Rũmia ũrutani wakwa, na ndũkanareke ũkweherere;

ũgitagĩre wega, nĩgũkorwo nĩguo muoyo waku.

14 Ndũkanagerere njĩra ya andũ arĩa aaganu,

kana ũthiĩre njĩra ya andũ arĩa ooru.

15 Mĩĩtheemage, na ndũkanamĩgerere;

mĩhutatĩre, na wĩthiĩre na njĩra yaku.

16 Nĩgũkorwo andũ arĩa aaganu matingĩkoma nginya meeke ũũru;

mooragwo nĩ toro nginya matũme mũndũ ahĩngwo, agwe.

17 Marĩĩaga irio iria monete na ũmaramari,

na makanyua ndibei matunyanĩte na hinya.

18 Mĩthiĩre ya andũ arĩa athingu ĩhaana ta ũtheri wa gũgĩkĩa,

ũrĩa ũthiiaga ũgĩthererũkaga nginya mũthenya barigici.

19 No mĩthiĩre ya andũ arĩa aaganu ĩhaana ta nduma ndumanu;

o matimenyaga kĩrĩa kĩamahĩnga.

20 Mũrũ wakwa, ta thikĩrĩria ũrĩa ngũkwĩra;

tega gũtũ ũigue ciugo ciakwa.

21 Ndũkanareke ciehere maitho-inĩ maku,

ciigage ngoro-inĩ yaku;

22 nĩgũkorwo nĩcio itũũragia arĩa maciĩgwatĩire muoyo,

na igekĩra mwĩrĩ wao wothe ũgima.

23 Makĩria ya macio mothe, rangagĩra ngoro yaku,

nĩgũkorwo nĩyo gĩthima kĩrĩa gĩtherũkaga muoyo.

24 Eheria rũnano kanua-inĩ gaku;

nacio ndeto cia ũmaramari-rĩ, nĩciikare kũraya na iromo ciaku.

25 Maitho maku nĩmarorage na mbere,

ũcũthagĩrĩrie mbere yaku wega.

26 Aragania njĩra iria magũrũ maku marĩthiiagĩra,

na ũthiiagĩre o njĩra iria ngiindĩrĩku.

27 Ndũkanaahũke na mwena wa ũrĩo kana wa ũmotho;

eheria kũgũrũ gwaku kuuma ũũru-inĩ.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/4-577e046a3cbdb8023e5a1c735a782dd1.mp3?version_id=1622—

Ũtharia Gũkaananio

1 Mũrũ wakwa, thikĩrĩria ũũgĩ ũyũ wakwa,

tega gũtũ wega ũigue ciugo ciakwa cia ũtaũku,

2 nĩguo ũtũũrie ũbaarĩrĩri,

nayo mĩromo yaku ĩtũũrie ũmenyo.

3 Nĩgũkorwo mĩromo ya mũtumia mũtharia itaataga ũũkĩ,

na mĩario yake ĩnyorokete gũkĩra maguta;

4 no marigĩrĩrio nĩmũrũrũ ta maaĩ ma nyongo,

nĩ mũũgĩ ta rũhiũ rwa njora rũrĩa rũũgĩ mbarĩ cierĩ.

5 Magũrũ make maikũrũkaga gĩkuũ-inĩ;

makinya make mathiiaga merekeire o mbĩrĩra.

6 Ndeciiragia ũhoro wa njĩra ya muoyo;

njĩra ciake nĩ njogomu, nowe ndooĩ ũguo.

7 Atĩrĩrĩ, ariũ akwa, ta thikĩrĩriai;

mũtikanatiganĩrie ũrĩa ngũmwĩra.

8 Thiiagĩrai njĩra ĩrĩ kũraya nake,

mũtigakuhĩrĩrie mũrango wa nyũmba yake,

9 nĩguo mũtikaheane hinya wanyu mwega kũrĩ andũ angĩ,

na mĩaka yanyu kũrĩ mũndũ ũtarĩ tha,

10 nĩguo ageni matikehũũnie na ũtonga wanyu,

na kĩrĩa ũnogeire gĩtongie mũciĩ wa mũndũ wa kũngĩ.

11 Marigĩrĩrio-inĩ ma muoyo waku nĩũgacaaya,

hĩndĩ ĩrĩa nyama cia mwĩrĩ waku na mwĩrĩ waku igaakorwo ithirĩte hinya.

12 Ũkoiga atĩrĩ, “Hĩ, kaĩ nĩndathũũrire gũtaarwo-ĩ!

Hĩ, kaĩ ngoro yakwa nĩyamenete kũrũithio-ĩ!

13 Ndingĩathĩkĩire arutani akwa,

kana thikĩrĩrie ataarani akwa.

14 Nĩnginyĩte hũgũrũrũ-inĩ cia mwanangĩko,

ndĩ o gatagatĩ-inĩ ga kĩũngano gĩothe.”

15 Atĩrĩrĩ, nyuuaga maaĩ ma itangi rĩaku we mwene,

maaĩ marĩa mathereraga moimĩte gĩthima-inĩ gĩaku mwene.

16 Nĩ kwagĩrĩire ithima ciaku ciunagĩre maaĩ barabara-inĩ,

kana tũrũũĩ twaku tuunagĩre ihaaro-inĩ cia mũingĩ?

17 Nĩmagĩtũũre marĩ maku wiki,

matigatuĩke maku na mũndũ wa kũngĩ o na rĩ.

18 Gĩthima gĩaku kĩrorathimwo,

nawe ũkenagĩre mũtumia wa ũnini waku.

19 Athakarĩte ta thwariga ya mũgoma,

akaagĩra ta gathiiya ka mũgoma:

kĩiganagwo nĩ nyondo ciake hĩndĩ ciothe,

ũkenagio nĩ wendo wake hĩndĩ ciothe.

20 Mũrũ wakwa, nĩ kĩĩ kĩngĩtũma ũkenio nĩ mũtumia mũtharia?

Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma ũhĩmbĩrie gĩthũri kĩa mũtumia wa mũndũ ũngĩ?

21 Nĩgũkorwo mĩthiĩre ya mũndũ nĩyonagwo nĩ Jehova,

nake nĩatuĩragia njĩra ciake ciothe.

22 Ciĩko njũru cia mũndũ mwaganu nĩcio imũtegaga;

nga cia mehia make nĩcio imuohaga, ikamũrũmia biũ.

23 Mũndũ ũcio nĩagaakua nĩ kwaga ũtaaro,

akoora nĩ ũndũ wa ũrimũ wake mũnene.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/5-0e51c33c702fcc077e974a6e5298512f.mp3?version_id=1622—

Gũkaania Andũ Kũrũmĩrĩra Ũrimũ

1 Mũrũ wakwa, ũngĩkorwo ũigĩte kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ wa mũndũ wa itũũra rĩaku,

ũkorwo atĩ nĩwe ũtuĩkĩte wa kũmũrĩhĩra thiirĩ harĩ mũndũ ũngĩ-rĩ,

2 ũngĩkorwo ũtegeetwo nĩ ũrĩa uugĩte,

ũkagwatithio nĩ ciugo cia kanua gaku-rĩ,

3 gĩĩke atĩrĩ, mũrũ wakwa, nĩguo wĩteithũre,

kuona atĩ nĩũgwĩte moko-inĩ ma mũndũ wa itũũra rĩaku:

Thiĩ wĩnyiihie wee mwene;

mũthaithe mũno akuohere.

4 Ndũkareke maitho maku mone toro,

kana ũreke imone ciaku icũnge.

5 Wĩteithũre o ta ũrĩa thwariga ĩĩteithũraga kuuma moko-inĩ ma mũguĩmi,

o na kana ta ũrĩa nyoni ĩĩteithũraga kuuma mũtego-inĩ wa mũtegi.

6 Thiĩ harĩ thigiriri, wee kĩgũũta gĩkĩ;

ũcũũranie mĩtugo yayo nĩguo ũũhĩge!

7 Ndĩrĩ mũnene,

kana mũmĩrũgamĩrĩri,

o na kana mũmĩathi,

8 no nĩĩigagĩra mũthiithũ wa irio hĩndĩ ya riũa,

na ĩgacookanĩrĩria irio ciayo hĩndĩ ya magetha.

9 Ũgũkoma hau nginya-rĩ, wee kĩgũũta gĩkĩ?

Ũrĩũkĩra rĩ, ũtige toro waku?

10 Komakoma gatoro kanini, na ũcũngacũnge hanini,

na ũkũnje moko hanini nĩguo ũhurũke;

11 atĩrĩ, ũthĩĩni ũgaagũkorerera ta mũitũ,

ũkorererwo nĩ wagi ũhaana ta mũndũ wĩohete indo cia mbaara.

12 Mũndũ kĩmaramari na mwaganu-rĩ,

ũrĩa ũthiiaga akĩaragia ndeto itarĩ nũngĩrĩru,

13 ũcio uunagĩra andũ riitho,

na akaheenereria andũ na makinya make,

o na akaheneria andũ na ciara ciake-rĩ,

14 ũcio ũthugundaga ũũru arĩ na maheeni ngoro-inĩ yake:

ũcio hĩndĩ ciothe ahuraga maũndũ ma nyamũkano.

15 Nĩ ũndũ ũcio mũtino ũkaamũhubanĩria o rĩmwe aterĩgĩrĩire;

mwanangĩko ũtarĩ kĩhonia nĩũkamũniina biũ.

16 Kũrĩ maũndũ matandatũ mathũirwo nĩ Jehova,

ĩĩ, o na nĩ mũgwanja marĩa onaga marĩ magigi, nĩmo:

17 maitho ma mwĩtĩĩo,

na rũrĩmĩ rũrĩa rũheenanagia,

na moko marĩa maitaga thakame ya andũ matehĩtie,

18 na ngoro ĩrĩa ĩthugundaga maũndũ ma waganu,

na magũrũ marĩa matengʼeraga gũthiĩ gwĩka ũũru,

19 na mũira ũtarĩ wa ma ũrĩa ũthothoraga ndeto cia maheeni,

o na mũndũ ũrĩa ũrehaga nyamũkano gatagatĩ ka andũ a nyina ũmwe.

Gũkaanio ũtharia

20 Mũrũ wakwa, tũũra ũrũmĩtie maathani ma thoguo,

na ndũgatirike ũrutani wa maitũguo.

21 Moherere ngoro-inĩ yaku nginya tene;

makundĩke marigiicĩrie ngingo yaku.

22 Rĩrĩa ũgũthiĩ-rĩ, nĩmarĩgũtongoragia;

wakoma-rĩ, nĩmarĩkũmenyagĩrĩra;

na rĩrĩa warahũka-rĩ, nĩmarĩkwaragĩria.

23 Nĩgũkorwo maathani maya nĩ tawa,

na ũrutani ũyũ nĩ ũtheri,

namo mataaro ma kũrũnga mũndũ-rĩ,

nĩmo njĩra ya muoyo,

24 magakweheragia harĩ mũndũ-wa-nja ũcio mwaganu,

na magakũhonokia kuuma kũrĩ rũrĩmĩ rũnyoroku rwa mũtumia ũcio ngʼenyũ.

25 Ndũkerirĩrie ũthaka wake ngoro-inĩ yaku,

kana ũreke akũguucĩrĩrie na maitho make,

26 nĩgũkorwo mũmaraya atũmaga mũndũ athĩĩne nginya ahooyage kenyũ ka mũgate,

na mũtumia mũtharia aguĩmaga muoyo waku guo mwene.

27 Mũndũ no atahĩre mwaki gĩthũri-inĩ gĩake,

na nguo ciake itihĩe?

28 Mũndũ no agerere igũrũ rĩa makara marĩ na mwaki,

na makinya make matihĩe?

29 Ũguo no taguo mũndũ ũrĩa ũkomaga na mũtumia wa mũndũ ũngĩ atariĩ;

gũtirĩ mũndũ ũngĩmũhutia na ndaherithio.

30 Andũ matimenaga mũici angĩkorwo aiyĩte

nĩguo eniinĩre ngʼaragu rĩrĩa arĩ mũhũũtu.

31 No rĩrĩ, angĩnyiitwo-rĩ, no nginya arĩhe maita mũgwanja,

o na angĩkorwo ekũrĩha na ũtonga wa nyũmba yake wothe.

32 No mũndũ ũrĩa ũtharagia nĩagĩte wĩciirio;

ũrĩa wothe wĩkaga ũguo nĩwe mwene wĩyanangaga.

33 Nguraro na kwĩnyararithia nĩcio igai rĩake,

na cio thoni icio ciake gũtirĩ hĩndĩ igaathario ithire;

34 nĩgũkorwo ũiru nĩguo warahũraga mangʼũrĩ ma mũthuuri,

na ndakaigua tha akĩĩrĩhĩria.

35 Ndagetĩkĩra irĩhi o na rĩrĩkũ;

nĩakaarega ihaki o na rĩrĩ inene atĩa.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/6-e339ffe79c6cdb05f6bad0c0be907b2c.mp3?version_id=1622—

Gũkaanio kũgĩa Ndũgũ na Mũndũ-wa-Nja Mũtharia

1 Mũrũ wakwa, tũũra ũrũmĩtie ciugo ciakwa,

na wĩigĩre maathani makwa thĩinĩ waku.

2 Rũmia maathani makwa,

na nĩũgatũũra muoyo;

gitagĩra morutani makwa o ta kĩũma kĩa riitho rĩaku.

3 Mohagĩrĩre ciara-inĩ ciaku;

ũmaandĩke kĩhengere-inĩ kĩa ngoro yaku.

4 Ĩra ũũgĩ atĩrĩ, “Wee nĩwe mwarĩ wa maitũ,”

naguo ũtaũku ũwĩtage mũndũ wa nyũmba yanyu;

5 nĩcirĩkweheragia harĩ mũndũ-wa-nja ũcio mũtharia,

o na kuuma kũrĩ mũtumia ũcio ũtarĩ mwĩhokeku,

hamwe na ciugo ciake cia kũheenanĩrĩria.

6 Ndĩ ndirica-inĩ ya nyũmba yakwa-rĩ,

nĩndacũthĩrĩirie na nja kamwanya-inĩ,

7 ngĩona kĩmwana gatagatĩ ka arĩa matarĩ oogĩ,

na ngĩkũũrana gatagatĩ ka aanake,

mũndũ mwĩthĩ ũtaarĩ na ũũgĩ wa gũkũũrana maũndũ.

8 Aikũrũkaga na njĩra ĩrĩa yarĩ hakuhĩ na koine ya kwa mũndũ-wa-nja ũcio,

agĩthiĩ na njĩra ĩyo yerekeire na gwake mũciĩ,

9 na kwarĩ na mairia o kahwaĩ-inĩ gũgĩtukatuka,

gũkĩambĩrĩria kũgĩa nduma ya ũtukũ.

10 Na rĩrĩ, hagĩũka mũndũ-wa-nja kũmũtũnga,

wehumbĩte nguo ta mũmaraya, arĩ na wara ngoro-inĩ.

11 (Nĩ mũnegeni na mũngʼathia,

na magũrũ make matikiragĩrĩria mũciĩ;

12 rĩmwe arĩ njĩra-inĩ, na rĩrĩa rĩngĩ arĩ ihaaro-inĩ,

ehithagĩre andũ koine-inĩ ciothe cia njĩra.)

13 Nake akĩnyiita mwanake ũcio, akĩmũmumunya,

na akĩmwĩra atĩrĩ ategũconoka,

14 “Ndĩ na maruta ma ngwatanĩro mũciĩ,

tondũ ũmũthĩ nĩhingirie mĩĩhĩtwa yakwa.

15 Nĩ ũndũ ũcio ndoimagara, ndooka gũgũtũnga;

ngũgũcarĩtie mũno, na rĩu nĩndakuona!

16 Nĩnjarĩte ũrĩrĩ wakwa

na macuka ma gatani ma marangi kuuma Misiri.

17 Ũrĩrĩ ũcio wakwa nĩndĩũitĩrĩirie indo nungi wega ta manemane,

na thubiri, o na mũndarathini.

18 Ũka twĩhũũnie wendo nginya rũciinĩ;

reke twĩkenie na wendo!

19 Mũthuuri wakwa ndarĩ mũciĩ;

nĩathiĩte rũgendo rũraihu.

20 Nĩathiire na mũhuko wake ũiyũrĩte mbeeca,

na akainũka mũciĩ o rĩrĩa mweri ũkaiganana.”

21 Agĩkĩmũheenereria na ciugo, akĩmũhĩtithia;

agĩkĩmuuha na mĩario yake mĩnyoroku.

22 O rĩmwe akĩmũrũmĩrĩra ta ndegwa ĩgĩthiĩ gũthĩnjwo,

kana ta thwariga ĩgĩtoonya kĩana-inĩ kĩa mũtego,

23 nginya akaaya gũtheecwo ini nĩ mĩguĩ,

akahaana ta nyoni ĩguthũkĩte mũtego-inĩ,

ĩtekũmenya o na hanini atĩ ũndũ ũcio no ũmĩrute muoyo.

24 Atĩrĩrĩ, ariũ akwa, ta thikĩrĩriai;

tegai matũ mũigue ũrĩa ngũmwĩra.

25 Mũtikanareke ngoro cianyu ĩrũmĩrĩre mĩthiĩre yake,

kana mũingĩre njĩra-inĩ ciake.

26 Nĩ andũ aingĩ arĩkĩtie kũrũnda;

arĩa oragĩte nĩ kĩrĩndĩ kĩingĩ mũno.

27 Nyũmba yake nĩ njĩra njariĩ ya gũthiĩ mbĩrĩra,

nayo yerekagĩria andũ nyũmba-inĩ cia gĩkuũ.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/7-abaf4cb2ca4f5a56f0c9245d34888ce6.mp3?version_id=1622—

Ũũgĩ Gwĩtana

1 Githĩ ũũgĩ ndareetana?

Githĩ ũtaũku ndaranĩrĩra na mũgambo wake?

2 Njĩra-inĩ kũrĩa gũtũũgĩru, na magomano-inĩ ma njĩra-rĩ,

nĩho ũũgĩ arũgamĩte;

3 ningĩ hakuhĩ na ihingo iria cierekeire itũũra inene,

o hau matoonyero-inĩ-rĩ, nĩho araanĩrĩra akoiga atĩrĩ:

4 “Inyuĩ andũ nĩ inyuĩ ndĩreeta;

ndĩraanĩrĩra na mũgambo wakwa kũrĩ andũ othe a thĩ.

5 Inyuĩ arĩa mũtarĩ na ũũgĩ, gĩai na ũbaarĩrĩri,

inyuĩ arĩa akĩĩgu, gĩai na ũtaũku.

6 Thikĩrĩriai, nĩgũkorwo ndĩ na maũndũ ma bata ngwaria;

ngũtumũra mĩromo yakwa njarie maũndũ marĩa magĩrĩire.

7 Kanua gakwa kaaragia ũhoro wa ma,

nĩgũkorwo mĩromo yakwa nĩĩthũire waganu mũno ta kĩndũ kĩrĩ magigi.

8 Ciugo ciothe cia kanua gakwa nĩ cia ũthingu;

gũtirĩ o na kiugo kĩmwe gĩacio kĩogomu kana gĩa kũhĩtithania.

9 Kũrĩ arĩa makũũranaga maũndũ ciugo ciothe nĩciagĩrĩire;

itirĩ mahĩtia kũrĩ arĩa marĩ na ũmenyo.

10 Thuurai mataaro makwa handũ ha betha,

mũthuure ũmenyo handũ ha thahabu ĩrĩa njega mũno,

11 nĩgũkorwo ũũgĩ nĩ wa goro gũkĩra ruru iria ndune,

na gũtirĩ kĩndũ ũngĩĩrirĩria kĩngĩringithanio naguo.

12 “Niĩ ũũgĩ-rĩ, ndũũranagia na ũbaarĩrĩri;

nĩndĩgwatĩire ũmenyo o na gũthugunda maũndũ mega.

13 Gwĩtigĩra Jehova nĩgũthũũra ũũru;

nĩthũire mwĩtĩĩo na mwĩtũũgĩrio,

na mĩtugo mĩũru na mĩario ya waganu.

14 Kĩrĩra na ũũgĩ wa gũkũũrana maũndũ nĩ ciakwa;

niĩ ndĩ na ũtaũku, na ndĩ na ũhoti.

15 Athamaki mathamakaga nĩ ũndũ wa hinya wakwa

nao aathani magathondeka mawatho ma kĩhooto;

16 anene mathamakaga nĩ ũndũ wa hinya wakwa,

o ũndũ ũmwe na arĩa othe marĩ igweta arĩa maathanaga gũkũ thĩ.

17 Nĩnyendete arĩa manyendete,

nao arĩa manjaragia na kĩyo nĩmanyonaga.

18 Ũtonga na gĩtĩĩo cionekaga harĩ niĩ,

o hamwe na ũtonga wa gũtũũra, na ũgaacĩru.

19 Maciaro makwa nĩ mega gũkĩra thahabu ĩrĩa therie;

uumithio wakwa nĩũkĩrĩte betha ĩrĩa njega.

20 Niĩ thiiaga na njĩra ya ũthingu,

ngathiĩra o njĩra-inĩ cia kĩhooto,

21 ngĩheaga andũ arĩa manyendete ũtonga,

na ngaiyũragia igĩĩna ciao.

22 “Jehova aanyũmbire o kĩambĩrĩria-inĩ kĩa wĩra wake,

mbere ya mawĩra make ma tene;

23 ndaathuurirwo kuuma tene wa tene,

kuuma o kĩambĩrĩria, thĩ ĩtarĩ yagĩa.

24 Rĩrĩa gũtaagĩte maria manene-rĩ, nĩguo ndaciarirwo,

o hĩndĩ ĩrĩa gũtaarĩ matherũkĩro maiyũrĩte maaĩ;

25 ndaciarirwo irĩma itanahaandwo harĩa irĩ,

na tũrĩma tũtanagĩa,

26 we atanoomba thĩ kana ithaka ciayo,

o na kana rũkũngũ o ruothe rwa thĩ.

27 Niĩ ndaarĩ o kuo hĩndĩ ĩrĩa aathondekire igũrũ na akĩrĩiga handũ ha rĩo,

hĩndĩ ĩrĩa eekĩrire rũkiriri rwa kũrĩa kũriku,

28 rĩrĩa aahaandire matu kũu igũrũ,

na akĩrũmia ithima cia kũrĩa kũriku wega,

29 rĩrĩa eekĩrire mũhaka wa iria

nĩguo maaĩ matikanae kwagarara watho wake,

na rĩrĩa aahandire mĩthingi ya thĩ.

30 Hĩndĩ ĩyo ndaarĩ o hakuhĩ nake ndĩ ta mũbundi mũũgĩ.

Ndaaiyũrĩtwo nĩ gĩkeno mũthenya o mũthenya,

na ngakenaga hĩndĩ ciothe ndĩ mbere yake,

31 ngakenagĩra thĩ yake yothe,

na ngakenagio nĩ andũ othe a thĩ.

32 “Atĩrĩrĩ ariũ akwa, ta thikĩrĩriai;

kũrathimwo nĩ arĩa marũmagia njĩra ciakwa.

33 Ta thikĩrĩriai mataaro makwa nĩguo mũhĩge;

mũtikamarege.

34 Kũrathimwo nĩ mũndũ ũrĩa ũnjiguaga,

agacũthagĩrĩria mĩrango-inĩ yakwa o mũthenya,

akanjetagĩrĩra hingĩro-inĩ cia mĩrango yakwa.

35 Nĩgũkorwo ũrĩa wothe ũgĩte na niĩ nĩ muoyo agĩte naguo,

nake akagĩa na agetĩkĩrĩka harĩ Jehova.

36 No ũrĩa wothe ũhĩtanĩtie na niĩ nĩ ũũru eĩkaga;

nao arĩa othe maathũire nĩ gĩkuũ mendete.”

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/8-495f8aac2cba3a116379b0c270669985.mp3?version_id=1622—

Ũũgĩ na Ũkĩĩgu Gwĩtana

1 Ũũgĩ nĩakĩte nyũmba yake;

nĩaicũhĩtie itugĩ ciayo mũgwanja.

2 Nĩahaarĩirie nyama, na akahaarĩria ndibei,

o na akaara metha yake.

3 Nĩatũmĩte ndungata ciake cia airĩtu nja,

na nĩaretana arĩ harĩa hatũũgĩru mũno itũũra-inĩ rĩrĩa inene, akoiga atĩrĩ:

4 “Andũ arĩa othe matarĩ na ũũgĩ nĩmoke gũkũ!”

Ningĩ akeera andũ arĩa maagĩĩte ũtaũku atĩrĩ,

5 Ũkai mũrĩe irio ciakwa,

na mũnyue ndibei ĩrĩa ndĩmũthondekeire.

6 Tiganai na mĩthiĩre yanyu ĩtarĩ ya ũũgĩ, na nĩmũgũtũũra muoyo;

cookai gũthiiaga na njĩra ya ũtaũku.

7 “Ũrĩa wothe ũtaaraga mũnyũrũrania eĩtagĩria irumi;

na ũrĩa wothe ũkaanagia mũndũ mwaganu egĩĩragĩra njono.

8 Ndũkanataare mũnyũrũrania, nĩguo ndagagũthũũre;

kaania mũndũ mũũgĩ, nake nĩegũkwenda.

9 Taara mũndũ mũũgĩ na nĩegũkĩrĩrĩria kũũhĩga;

mũndũ mũthingu mũrute, na nĩekuongerera ũũgĩ wake.

10 “Kĩambĩrĩria kĩa ũũgĩ nĩ gwĩtigĩra Jehova,

na kũmenya Ũrĩa Mũtheru nĩkuo gũtaũkĩrwo.

11 Nĩgũkorwo nĩ ũndũ wakwa matukũ maku nĩmakaingĩha,

na wongererwo mĩaka ya gũtũũra muoyo.

12 Ũngĩkorwo ũrĩ mũũgĩ-rĩ, ũũgĩ waku nĩũgakũguna;

na ũngĩkorwo ũrĩ mũnyũrũrania-rĩ, we nowe ũkaanyariirĩka.”

13 Mũndũ-wa-nja ũrĩa wĩtagwo Mũkĩĩgu nĩ wa inegene;

we ndarĩ mũtugo, na ndarĩ ũmenyo.

14 Aikaraga thĩ mũrango-inĩ wa nyũmba yake,

agaikarĩra gĩtĩ harĩa hatũũgĩru mũno itũũra-inĩ rĩrĩa inene,

15 ageetaga arĩa marehĩtũkĩra,

arĩa marethiĩra na njĩra ciao.

16 Ameeraga atĩrĩ, “Andũ arĩa othe matarĩ na ũũgĩ nĩmoke gũkũ!”

Nao arĩa maagĩĩte ũtaũku akameera atĩrĩ:

17 “Maaĩ ma kũiya marĩ mũrĩo;

o na irio iria irĩĩagĩrwo hitho-inĩ irĩ cama!”

18 No andũ acio matikoragwo makĩmenya atĩ arĩa akuũ marĩ kũu,

na atĩ ageni ake marĩ o kũrĩa kũriku mbĩrĩra-inĩ.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/9-98b3f01dc2aaf572a739dc5d68bb2ca0.mp3?version_id=1622—

Thimo cia Solomoni

Ici nĩ Thimo cia Solomoni:

1 Mwana mũũgĩ atũmaga ithe akene,

no mwana mũkĩĩgu atũũragia nyina na kĩeha.

2 Mĩthiithũ yumanĩte na ungumania ndĩrĩ kĩguni,

no ũthingu ũkũũraga mũndũ kuuma kũrĩ gĩkuũ.

3 Jehova ndarekagĩrĩria mũndũ mũthingu ahũte,

no nĩamarigagĩrĩria merirĩria ma mũndũ mwaganu.

4 Moko ma kĩgũũta matũmaga mũndũ athĩĩne,

no moko ma mũndũ ũrĩ kĩyo marehaga ũtonga.

5 Ũrĩa ũcookanagĩrĩria irio hĩndĩ ya riũa nĩ mwana mũũgĩ,

no ũrĩa ũkomaga hĩndĩ ya magetha nĩ mwana wa kũrehe thoni.

6 Mũtwe wa mũndũ mũthingu ũikaraga ũhumbĩrĩtwo nĩ irathimo,

no kanua ka mũndũ mwaganu kaiyũraga ngũĩ.

7 Kĩririkano kĩa mũndũ mũthingu gĩgatuĩka kĩrathimo,

no rĩĩtwa rĩa mũndũ mwaganu nĩrĩkabutha.

8 Mũndũ ũrĩa ũrĩ na ũũgĩ wa ngoro nĩetĩkagĩra mawatho,

no mũndũ wa kũhũhũtĩka nĩakanangĩka.

9 Mũndũ wa mĩthiĩre mĩrũngĩrĩru athiiaga ategwĩtigĩra ũgwati,

no mũndũ ũrĩa ũrĩ mĩthiĩre mĩogomu nĩakamenyeka.

10 Mũndũ ũrĩa uunagĩra ũngĩ riitho na rũnano nĩarehage kĩeha,

na mwaria mũkĩĩgu nĩakanangĩka.

11 Kanua ka mũndũ mũthingu nĩ gĩthima kĩa muoyo,

no kanua ka mũndũ mwaganu kaiyũraga ngũĩ.

12 Rũmena rũrehaga nyamũkano,

no wendani ũhumbagĩra ũũru wothe.

13 Ũũgĩ ũkoragwo mĩromo-inĩ ya mũndũ ũrĩa mũkũũrani maũndũ,

no mũndũ ũrĩa ũtooĩ gũkũũrana maũndũ aagĩrĩirwo nĩ rũthanju ciande-inĩ ciake.

14 Andũ oogĩ meigagĩra ũmenyo,

no kanua ga kĩrimũ keĩtagĩria mwanangĩko.

15 Indo cia itonga nĩ gĩtũũro kĩao kĩirigĩre na hinya,

no ũkĩa nĩguo mwanangĩko wa andũ arĩa athĩĩni.

16 Mũcaara wa andũ arĩa athingu ũmarehagĩra muoyo,

no indo iria cionagwo nĩ andũ arĩa aaganu imarehagĩra iherithia.

17 Mũndũ ũrĩa ũiguaga agĩtaarwo arĩ njĩra-inĩ ya muoyo,

no mũndũ ũrĩa ũregaga kũrũithio-rĩ, nĩahĩtithagia andũ arĩa angĩ.

18 Mũndũ ũrĩa ũhithaga rũmena rwake aaragia na mĩromo ya maheeni,

na ũrĩa wothe ũcambanagia nĩ mũndũ mũkĩĩgu.

19 Rĩrĩa ciugo ciaingĩha mehia matiagaga,

no mũndũ ũrĩa ũkiraga nĩ mũũgĩ.

20 Rũrĩmĩ rwa mũndũ mũthingu nĩ betha njega,

no ngoro ya mũndũ mwaganu ndĩrĩ bata.

21 Mĩromo ya arĩa athingu ĩhũnagia andũ aingĩ,

no andũ akĩĩgu makuaga nĩ kwaga gũkũũrana maũndũ.

22 Kĩrathimo kĩa Jehova nĩkĩo kĩrehaga ũtonga,

na ndarĩ kĩeha onganagĩrĩria nakĩo.

23 Mũndũ mũkĩĩgu akenagĩra mĩtugo mĩũru,

no mũndũ ũrĩ na ũtaũku akenagĩra ũũgĩ.

24 Kĩrĩa mũndũ mwaganu etigagĩra nĩkĩo gĩkaamũkora,

na kĩrĩa mũndũ mũthingu eriragĩria nĩkĩo akaaheo.

25 Kĩhuhũkanio kĩahĩtũka andũ arĩa aaganu maticookaga kuoneka,

no andũ arĩa athingu mehaandaga wega nginya tene.

26 Ta ũrĩa thiki ĩgagatagĩra magego, na ndogo ĩkarũrĩra maitho-rĩ,

noguo kĩgũũta kĩhaana kũrĩ arĩa magĩtũmaga.

27 Gwĩtigĩra Jehova-rĩ, kuongagĩrĩra mũndũ matukũ ma gũtũũra muoyo,

no mĩaka ya mũndũ mwaganu nĩkũnyiihio ĩnyiihagio.

28 Itanya rĩa mũndũ mũthingu nĩ gĩkeno,

no kĩĩrĩgĩrĩro kĩa mũndũ mwaganu no gĩa tũhũ.

29 Njĩra ya Jehova nĩ rĩũrĩro rĩa andũ arĩa athingu,

no nĩ mwanangĩko harĩ arĩa mekaga ũũru.

30 Mũndũ ũrĩa mũthingu ndarĩ hĩndĩ akaamunywo,

no ũrĩa mwaganu ndagatũũra thĩinĩ wa bũrũri.

31 Kanua ka mũndũ ũrĩa mũthingu karehaga ũũgĩ,

no rũrĩmĩ rwa ũtũrĩka nĩrũkaniinwo.

32 Mĩromo ya mũndũ mũthingu nĩyũũĩ kwaria ndeto iria ciagĩrĩire,

no kanua ka ũrĩa mwaganu kaaragia o rũtũrĩko.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/10-40e4a4130be16688190e9364586d3cdd.mp3?version_id=1622—

1 Ratiri itarĩ cia ma nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,

no nĩakenagĩra mahiga ma gũthima marĩa maigananu.

2 Rĩrĩa mwĩtĩĩo woka, ũrũmagĩrĩrwo nĩ thoni,

no kwĩnyiihia kũrehaga ũũgĩ.

3 Ũrũngĩrĩru wa arĩa marũgamĩte wega nĩũmonagĩrĩria njĩra,

no andũ arĩa matarĩ ehokeku, nĩmanangagwo nĩ ũhinga wao.

4 Ũtonga ndũrĩ kĩguni mũthenya wa mangʼũrĩ,

no ũthingu nĩũkũũraga mũndũ kuuma kũrĩ gĩkuũ.

5 Ũthingu wa andũ arĩa matarĩ na ũcuuke ũmathondekagĩra njĩra nũngarũ,

no andũ arĩa aaganu magũithagio nĩ waganu wao ene.

6 Ũthingu wa andũ arĩa arũngĩrĩru nĩũmahonokagia,

no andũ arĩa matarĩ ehokeku nĩmategagwo nĩ merirĩria mao mooru.

7 Hĩndĩ ĩrĩa mũndũ mwaganu aakua, kĩĩrĩgĩrĩro gĩake nĩgũthira gĩthiraga;

kĩrĩa gĩothe eerĩgĩrĩire kuuma kũrĩ ũhoti wake gĩtuĩkaga o tũhũ.

8 Mũndũ ũrĩa mũthingu nĩahonokagio kuuma thĩĩna-inĩ,

naguo ũgaacookerera ũrĩa mwaganu.

9 Mũndũ ũtetigĩrĩte Ngai nĩanangaga mũndũ wa itũũra na kanua gake,

no arĩa athingu nĩmetharaga nĩ ũndũ wa ũmenyo.

10 Rĩrĩa andũ arĩa athingu magaacĩra, itũũra nĩgũkena rĩkenaga;

rĩrĩa andũ arĩa aaganu maathira, nĩkũrũhio kũrũũhagio.

11 Itũũra inene nĩrĩtũũgagĩrio nĩ ũndũ wa kĩrathimo kĩa andũ arĩa arũngĩrĩru,

no nĩrĩanangagwo nĩ kanua ka andũ arĩa aaganu.

12 Mũndũ ũtarĩ ũũgĩ wa gũkũũrana maũndũ anyũrũragia mũndũ wa itũũra rĩake,

no mũndũ ũrĩ na ũtaũku nĩ gwĩkirĩra ekiragĩra.

13 Mũndũ wa mũhuhu nĩoimagia ndeto cia ndundu nja,

no mũndũ mwĩhokeku nĩaigaga hitho.

14 Bũrũri ũngĩaga ũtongoria mwega nĩkũgũa ũgũũaga,

no ataarani aingĩ matũmaga kũgĩe na ũhootani kũna.

15 Mũndũ ũrĩa ũrũgamagĩrĩra thiirĩ wa mũndũ ũngĩ ti-itherũ nĩagathĩĩnĩka,

no mũndũ ũrĩa wothe wagaga kũrũgamĩrĩra mũndũ thiirĩ atũũraga na thayũ.

16 Mũndũ-wa-nja mũtaana nĩegĩagĩra gĩtĩĩo,

no arũme arĩa matarĩ tha no ũtonga magĩaga naguo.

17 Mũndũ mũtaana egunaga we mwene,

no mũndũ ũtarĩ tha erehagĩra thĩĩna we mwene.

18 Mũndũ mwaganu athũkũmaga mũcaara wa kũmũheenia,

no ũrĩa ũhaandaga ũthingu nĩagethaga irĩhi rĩa ma.

19 Mũndũ ũrĩa mũthingu kũna nĩagatũũra muoyo,

no mũndũ ũrĩa ũrũmagĩrĩra waganu nĩ gũkua agaakua.

20 Andũ arĩa marĩ ngoro ya rũtũrĩko nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,

no nĩakenagio nĩ andũ arĩa njĩra ciao itarĩ ũcuuke.

21 Ti-itherũ mũndũ mwaganu ndakaaga kũherithio,

no andũ arĩa athingu nĩmakahonokio.

22 Mũndũ-wa-nja mũthaka ũtarĩ ũgereri

ahaana ta gĩcũhĩ gĩa thahabu kĩrĩ iniũrũ-inĩ rĩa ngũrwe.

23 Wendi wa mũndũ mũthingu ũrĩkagĩrĩria o wega-inĩ,

no kĩĩrĩgĩrĩro kĩa mũndũ ũrĩa mwaganu kĩrĩĩkagĩrĩria mangʼũrĩ-inĩ.

24 Kũrĩ mũndũ ũheanaga na ũtaana, nake agakĩrĩrĩria kũgĩa na indo;

ũngĩ atuĩkaga mũkarĩ mũno, no agathiĩ o na mbere gũthĩĩna.

25 Mũndũ mũtaana nĩakagaacĩra;

ũrĩa ũnyootoraga arĩa angĩ o nake mwene nĩakanyootorwo.

26 Mũndũ ũrĩa ũregaga kwenderia andũ mbembe iria aigĩte nĩarumagwo nĩ andũ,

no mũndũ ũrĩa ũciendagia, kĩrathimo kĩrĩkoragwo mũtwe-inĩ wake.

27 Mũndũ ũrĩa ũcaragia maũndũ mega arĩonaga o wega,

no ũrĩa ũcaragia maũndũ mooru no mo marĩmũkoraga.

28 Mũndũ ũrĩa wothe wĩhokaga ũtonga wake nĩkũgũa akaagũa,

no arĩa athingu makaagaacĩra ta ithangũ rĩrĩa iruru.

29 Mũndũ ũrĩa ũnyamaragia mũciĩ wake akaagaya o rũhuho,

nake mũndũ mũkĩĩgu agaatuĩka ndungata ya ũrĩa mũũgĩ.

30 Maciaro ma andũ arĩa athingu nĩ mũtĩ wa muoyo,

nake mũndũ ũrĩa mũũgĩ nĩaguucagĩrĩria ngoro cia andũ.

31 Angĩkorwo andũ arĩa athingu nĩmarĩhagwo marĩ gũkũ thĩ-rĩ,

githĩ arĩa matetigĩrĩte Ngai na arĩa ehia matikarĩhwo makĩria!

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/11-3e6ebb06c141593a3c0950c253a5fbdd.mp3?version_id=1622—

1 Mũndũ ũrĩa wothe wendete ũtaaro nĩendete ũmenyi,

no ũrĩa ũthũire gũkaanio nĩ mũndũ mũkĩĩgu.

2 Mũndũ ũrĩa mwega nĩatugagwo nĩ Jehova,

no mũndũ mwara Jehova amũtuaga mũndũ mwĩhia.

3 Mũndũ ndangĩhota kwĩhaanda na maũndũ ma waganu,

no ũrĩa mũthingu ndangĩenyenyeka.

4 Mũtumia ũrĩa ngatha nĩwe thũmbĩ ya mũthuuri wake,

no mũtumia ũconorithagia mũthuuri wake atariĩ ta ũbuthu mahĩndĩ-inĩ make.

5 Mĩbango ya andũ arĩa athingu nĩ ya kĩhooto,

no ũtaaro wa andũ arĩa aaganu nĩ wa maheeni.

6 Ndeto cia andũ arĩa aaganu nĩ cia kuohia andũ mamaite thakame,

no mĩario ya andũ arĩa arũngĩrĩru nĩĩmahonokagia.

7 Andũ aaganu mangʼaũranagio magathira biũ,

no nyũmba ya mũndũ ũrĩa mũthingu ĩtũũraga ĩrĩ nũmu.

8 Mũndũ agaathagĩrĩrio kũringana na ũũgĩ wake,

no andũ marĩ meciiria mogomu nĩmamenagwo.

9 Kaba mũndũ ũrĩa wonagwo ta atarĩ bata no nĩ arĩ ndungata,

gũkĩra ũrĩa wĩtuaga atĩ nĩ mũndũ wa bata, na ndarĩ gĩa kũrĩa.

10 Mũndũ mũthingu nĩamenyagĩrĩra muoyo wa nyamũ yake,

no maũndũ marĩa ma tha ma ũrĩa mwaganu nĩ ma kũnyariirana.

11 Mũndũ ũrĩa ũrĩmaga mũgũnda wake nĩarĩkoragwo na irio nyingĩ,

no ũrĩa ũhanyũkanagia na maũndũ ma tũhũ nĩagĩte gũkũũrana maũndũ.

12 Arĩa aaganu meriragĩria indo iria itahĩtwo nĩ andũ arĩa ooru,

no mĩri ya arĩa athingu nĩĩgaacagĩra.

13 Mũndũ mũũru ategagwo nĩ mĩario ya wĩhia wake,

no mũndũ mũthingu nĩahonokaga kuuma thĩĩna-inĩ.

14 Mũndũ nĩaiyũragwo nĩ maciaro mega ma kanua gake,

ti-itherũ, o ta ũrĩa agunagwo nĩ wĩra wa moko make.

15 Njĩra ya mũndũ mũkĩĩgu yonekaga yagĩrĩire harĩ we,

no mũndũ mũũgĩ nĩathikagĩrĩria mataaro.

16 Mũndũ mũkĩĩgu onanagia marakara make o rĩmwe,

no mũndũ mũbaarĩrĩri aarumwo ndatindanagĩrĩra.

17 Mũira wa ma arutaga o ũira wa ma,

no mũira ũtarĩ wa ma aaragia maheeni.

18 Ciugo iteciirĩtio itheecaga ta rũhiũ rwa njora,

no rũrĩmĩ rwa mũndũ ũrĩa mũũgĩ nĩkũhonia rũhonagia.

19 Mĩromo ĩrĩa yaragia ma ĩtũũraga nginya tene,

no rũrĩmĩ rwa maheeni nĩ rwa kahinda o kanini.

20 Ngoro cia arĩa mathugundaga gwĩka ũũru ciyũrĩtwo nĩ maheeni,

no gĩkeno nĩ kĩa andũ arĩa matũmaga thayũ ũgaacĩre.

21 Gũtirĩ ũũru ũngĩkora andũ arĩa athingu,

no arĩa aaganu maiyũrĩtwo nĩ thĩĩna.

22 Mĩromo ĩrĩa ĩheenanagia nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,

no nĩakenagio nĩ andũ arĩa maaragia ma.

23 Mũndũ mũbaarĩrĩri nĩahithaga ũmenyi wake,

no ngoro cia andũ arĩa akĩĩgu ĩmemerekagia ũrimũ.

24 Moko ma mũndũ ũrĩ kĩyo nĩmo magaathana,

no kĩgũũta gĩkaarutithio wĩra wa ũkombo.

25 Ũritũ wa ngoro nĩũhatagĩrĩria mũndũ,

no ciugo njega nĩitũmaga akene.

26 Mũndũ mũthingu nĩataaraga arata ake,

no njĩra ya arĩa aaganu nĩ kũmahĩtithia ĩmahĩtithagia.

27 Mũndũ kĩgũũta o na ndahĩhagia nyama cia ũguĩmi wake,

no mũndũ ũrĩ kĩyo onaga indo ciake irĩ cia goro.

28 Muoyo wonekaga na njĩra ya ũthingu;

na njĩra-inĩ ĩyo-rĩ, kũrĩ muoyo ũtagaathira.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/12-13bf186bf28fd48e0f44e44b3cdee6e0.mp3?version_id=1622—