Kikuyu Bible

1 Rĩrĩa waikara thĩ kũrĩĩanĩra na mwathi wa bũrũri-rĩ,

wĩmenyerere nũũ ũcio mũrĩ nake;

2 wĩigĩrĩre kahiũ mũmero

ũngĩkorwo ũrĩ mũndũ mũkoroku.

3 Ndũkerirĩrie irio ciake irĩ mũrĩo,

nĩgũkorwo nĩ irio cia gũkũheenereria.

4 Tiga kwĩnogia na kwenda gwĩtongia;

gĩa na ũũgĩ wa kũhota kwĩrigĩrĩria.

5 No wone ũtonga, ũcooke ũbuĩrie,

nĩgũkorwo ti-itherũ ũtonga nĩwĩmeragia mathagu,

na ũkombũka ta nderi yerekeire matu-inĩ.

6 Tiga kũrĩa irio cia mũndũ mũkarĩ,

ndũkerirĩrie irio ciake cia mũrĩo;

7 tondũ nĩ mũndũ wa arĩa meciiragia o ũhoro wa thogora hĩndĩ ciothe.

Akwĩraga atĩrĩ, “Rĩa na ũnyue,”

no ngoro yake ndĩrĩ hamwe nawe.

8 Nĩũgatahĩka kĩrĩa kĩnini ũgaakorwo ũrĩĩte,

nacio ngaatho ciaku nĩikoorĩra thĩ.

9 Ndũkaarie na mũndũ mũkĩĩgu,

nĩgũkorwo we no anyararire ũũgĩ wa ciugo ciaku.

10 Ndũkaneherie ihiga rĩa tene rĩa mũhaka,

kana ũhatĩke mĩhaka ya mĩgũnda ya ciana cia ngoriai,

11 tondũ Mũgitĩri wacio nĩ arĩ na hinya;

nĩakamaciirĩrĩra agũũkĩrĩre.

12 Ringĩrĩria ngoro yaku gũthikĩrĩria ũrutani,

na matũ maku kũigua ciugo cia ũmenyo.

13 Ndũkanaage kũherithia mwana;

ũngĩmũhũũra na rũthanju-rĩ, ndangĩkua.

14 Mũhũũrage na rũthanju

nĩguo ũhonokie muoyo wake kuuma kũrĩ gĩkuũ.

15 Mũrũ wakwa, ngoro yaku ĩngĩgĩa na ũũgĩ-rĩ,

hĩndĩ ĩyo ngoro yakwa no ĩkene;

16 ngoro yakwa nĩĩgacanjamũka

rĩrĩa mĩromo yaku ĩkaaria maũndũ marĩa magĩrĩire.

17 Ndũkanareke ngoro yaku ĩiguĩre ehia ũiru,

no hĩndĩ ciothe gĩĩaga na kĩyo gĩa gwĩtigĩra Jehova.

18 Tondũ ti-itherũ wee ũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro thuutha-inĩ,

na kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku gĩtigaathira.

19 Mũrũ wakwa, thikĩrĩria nĩgeetha ũgĩe na ũũgĩ,

na ũige ngoro yaku njĩra-inĩ ĩrĩa yagĩrĩire.

20 Ndũkegwatanie na andũ arĩa manyuuaga njoohi,

kana arĩa makorokagĩra nyama,

21 nĩgũkorwo arĩĩu na andũ arĩa akoroku matuĩkaga athĩĩni,

naguo ũgũũta ũtũmaga mũndũ ehumbe matangari.

22 Thikagĩrĩria thoguo, we ũrĩa wagũciarire,

na ndũkanyarare maitũguo, o na aakorwo nĩ mũkũrũ.

23 Wĩgũrĩre ũhoro ũrĩa wa ma na ndũkanawendie;

wĩgĩĩre na ũũgĩ, na ũtaaro, na ũtaũku.

24 Ithe wa mwana mũthingu arĩ gĩkeno kĩnene mũno;

nake ũrĩa ũrĩ na mwana mũũgĩ nĩakenagio nĩwe.

25 Thoguo na maitũguo marocanjamũka nĩ ũndũ waku;

mũtumia ũrĩa wagũciarire arokena!

26 Mũrũ wakwa, heaga ngoro yaku,

na ũreke maitho maku marũmagĩrĩre njĩra ciakwa,

27 nĩgũkorwo mũmaraya nĩ irima iriku,

nake mũtumia mũtharia nĩ gĩthima gĩkunderu.

28 Oohagĩria andũ njĩra-inĩ o ta njangiri,

na nĩatũmaga kuongerereke andũ matarĩ ehokeku kĩrĩndĩ-inĩ.

29 Nũũ ũrĩ na haaro? Nũũ ũrĩ na kĩeha?

Nũũ ũrĩ hatĩka-inĩ? Nũũ ũrĩ na mateta?

Nũũ ũgurarĩtio hatarĩ gĩtũmi? Nũũ ũtunĩhĩtie maitho?

30 Nĩ arĩa matindaga marũmanĩrĩire na ndibei,

arĩa mathiiaga magĩcamaga mbakũri cia ndibei ĩrĩa ndukanie.

31 Tiga kwĩrorera ndibei rĩrĩa ĩtunĩhĩte,

rĩrĩa ĩgũkenga ĩrĩ gĩkombe-inĩ,

rĩrĩa ĩkũmerũka wega!

32 Mũthia-inĩ ĩrũmanaga ta nyoka,

ĩgagũtheeca na thumu ta nduĩra.

33 Maitho maku makoonaga maũndũ mageni,

na meciiria maku meciirie maũndũ ma waganu.

34 Ũgaatuĩka ta mũndũ ũkomete iria-inĩ rĩrĩa inene gatagatĩ,

o ta mũndũ ũkomete mũthia wa gĩtugĩ kĩa macua.

35 Nĩũkoiga atĩrĩ, “Ngũthĩtwo, no ndinatiihio!

Nĩmahũũra, no ndinaigua ũndũ!

Ngokĩra-rĩ,

nĩguo ngacarie ĩngĩ ya kũnyua?”

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/23-05d2eff61d8bcee6c5726ce72f8b91ec.mp3?version_id=1622—

1 Tiga kũiguĩra andũ arĩa aaganu ũiru,

na ndũkanerirĩrie thiritũ yao,

2 nĩgũkorwo ngoro ciao ithugundaga o haaro,

na mĩromo yao yaragia ũhoro wa kũrehere andũ thĩĩna.

3 Nyũmba yakagwo na ũũgĩ,

naguo ũtaũku nĩguo ũtũmaga ĩĩhaande;

4 ũmenyo nĩguo ũiyũragia tũnyũmba twayo,

ũgatũiyũria na indo cia bata, na ũtonga mwega.

5 Mũndũ mũũgĩ arĩ ũhoti mũnene,

na mũndũ ũrĩ ũmenyo nĩakĩragĩrĩria kũgĩa na hinya;

6 ũgĩthiĩ mbaara-inĩ nĩũbatarĩtio nĩgũtaarwo,

na nĩgeetha ũhootane nĩũbatarĩtio nĩ aheani kĩrĩra aingĩ.

7 Ũũgĩ ũrĩ igũrũ mũno, ndũngĩkinyĩrĩka nĩ mũndũ mũkĩĩgu;

rĩrĩa kwagomanwo kĩhingo-inĩ, ndangĩona wa kuuga.

8 Mũndũ ũrĩa ũthugundaga ũũru-rĩ,

andũ mamwĩtaga mungumania.

9 Mathugunda ma ũrimũ nĩ mehia,

na mũnyũrũrania nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ andũ.

10 Ũngĩtuĩka wa kũũrwo nĩ hinya hĩndĩ ya thĩĩna,

hinya waku kaĩ nĩ mũnini-ĩ!

11 Honokia arĩa maratwarĩrĩrio gĩkuũ-inĩ;

girĩrĩria arĩa maratũgũũga merekeire gĩthĩnjĩro.

12 Ũngiuga atĩrĩ, “Ũhoro ũcio tũtiraũmenyete,”

githĩ ũrĩa ũthimaga ngoro tiwe ũmenyaga?

Ũrĩa ũrangagĩra muoyo waku-rĩ, githĩ ndooĩ kana nĩguo?

Githĩ ndakaarĩha o mũndũ kũringana na ũrĩa ekĩte?

13 Mũrũ wakwa, rĩa ũũkĩ, nĩgũkorwo nĩ mwega;

ũũkĩ uumĩte magua-inĩ ũrĩ mũrĩo ũkĩũcama.

14 Ningĩ menya atĩ ũũgĩ ũrĩ mũrĩo harĩ ngoro yaku;

ũngĩgĩa naguo, nĩũkagĩa na kĩĩrĩgĩrĩro,

na kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku gĩtigaathira.

15 Ndũkanoohie mũndũ mũthingu njĩra-inĩ ũtharĩkĩre nyũmba yake ta mũitũ,

ndũkanahithũkĩre gĩikaro gĩake;

16 nĩgũkorwo mũndũ mũthingu o na angĩgũa maita mũgwanja, agũũaga o agĩũkagĩra,

no andũ arĩa aaganu marũndagwo nĩ mũtino.

17 Hĩndĩ ĩrĩa thũ yaku yagũa-rĩ, ndũkanamĩkenerere;

hĩndĩ ĩrĩa yahĩngwo-rĩ, ndũkareke ngoro yaku ĩkene,

18 nĩguo Jehova ndakone ũndũ ũcio arakare,

akĩhũndũre marakara make kuuma kũrĩ thũ ĩyo.

19 Ndũkanathĩĩnĩke ngoro nĩ ũndũ wa andũ arĩa ooru,

kana wĩrirĩrie kũhaanana na arĩa aaganu,

20 nĩgũkorwo mũndũ ũrĩa mũũru ndarĩ na mwĩhoko wa thuutha-inĩ,

na tawa wa ũrĩa mwaganu nĩũkahorio.

21 Mũrũ wakwa, wĩtigĩre Jehova na wĩtigĩre mũthamaki,

na ndũkagĩe na ngwatanĩro na andũ arĩa aremi,

22 nĩgũkorwo acio eerĩ no mamũrehithĩrie mwanangĩko wa narua,

na nũũ ũngĩmenya nĩ mĩtino ĩrĩkũ mangĩrehe?

Mĩario ĩngĩ ya arĩa Oogĩ

23 O na ici no thimo cia andũ arĩa oogĩ:

Kwenda mwena ũmwe gũkĩra ũrĩa ũngĩ ciira-inĩ ti ũndũ mwega:

24 Ũrĩa wothe wĩraga mũndũ ũrĩa ũrĩ na mahĩtia atĩrĩ, “Wee ndũrĩ na mahĩtia,”

kĩrĩndĩ nĩgĩkamũruma, na athũũrwo nĩ ndũrĩrĩ.

25 No arĩa matuagĩra andũ arĩa aaganu ciira,

nĩmakona wega, na magĩe na kĩrathimo kĩega.

26 Icookio rĩa wĩhokeku

nĩ ta kĩmumunyano kĩa mĩromo.

27 Rĩĩkia wĩra wa gũtua mwako na nja,

na ũhaarĩrie mĩgũnda yaku;

thuutha ũcio cooka wĩakĩre nyũmba.

28 Ndũkanarute ũira ũigĩrĩre mũndũ wa itũũra rĩaku kĩgeenyo,

kana ũheenanie na mĩromo yaku.

29 Ndũkanoige atĩrĩ, “Ngũmwĩka o ta ũrĩa anjĩkĩte;

ngwĩrĩhĩria harĩ mũndũ ũcio kũringana na ũrĩa eekire.”

30 Ndaahĩtũkĩire mũgũnda-inĩ wa kĩgũũta,

ngĩhĩtũkĩra mũgũnda-inĩ wa mĩthabibũ wa mũndũ ũtooĩ gũkũũrana maũndũ;

31 na rĩrĩ, mĩigua yamerete kũndũ guothe,

na mũgũnda ũkaiyũra riya,

naruo rũthingo rwa mahiga rũkamomoka.

32 Nĩndacũũranirie na ngoro yakwa maũndũ macio ndonire,

na ngĩĩruta ũndũ kuumana na ũrĩa ndonire:

33 Mũtugo wa gũkoma hanini,

gũcooka toro hanini, gũkũnja moko hanini ũhurũke;

34 naguo ũthĩĩni ũgaagũkorerera ta mũitũ,

na wagi ũgũkorerere ta mũndũ wĩohete indo cia mbaara.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/24-aa38a1a99ec254babb1082a2050b2506.mp3?version_id=1622—

Thimo Ingĩ cia Solomoni

1 Ici nĩ thimo ingĩ cia Solomoni, iria ciacookanĩrĩirio na ikĩandĩkwo nĩ andũ a Hezekia ũrĩa warĩ mũthamaki wa Juda:

2 Kũhithĩrĩra ũndũ nĩ ũgooci wa Ngai;

nakuo gũtuĩria ũndũ nĩkuo kũgoocithagia athamaki.

3 O ta ũrĩa igũrũ kũraihĩte na igũrũ, nakuo thĩ gũkarika mũno-rĩ,

ũguo noguo ngoro cia athamaki itangĩtuĩrĩka.

4 Theria betha ĩthire gĩko,

na nĩhegũtigara kĩndũ kĩa mũturi wa betha;

5 eheria andũ arĩa aaganu harĩ mũthamaki,

na gĩtĩ gĩake kĩa ũnene nĩgĩkũrũmio nĩ ũthingu.

6 Ndũgetũũgĩrie harĩ mũthamaki,

na ndũkerũgamie gatagatĩ ka anene;

7 kaba mũthamaki we mwene akwĩre, “Ambata, ũũke haha,”

gũkĩra agũconorithie mbere ya mũndũ ũrĩ igweta.

Ũndũ ũrĩa wonete na maitho-rĩ,

8 ndũkahiũhe kũũtwara igooti-inĩ,

tondũ-rĩ, ũgeeka atĩa marigĩrĩrio-inĩ,

mũndũ wa itũũra rĩaku angĩkaaruta ũira agũconorithie?

9 Ciirai na mũndũ wa itũũra rĩaku we mwene,

nĩguo ndũkoimie ndundu ya mũndũ ũcio ũngĩ nja,

10 kana ũiguuo nĩ mũndũ ũngĩ agũconore,

ũtũũre na ngumo njũru ĩtagagũthira.

11 Kiugo kĩarĩtio hĩndĩ ĩrĩa yagĩrĩire

nĩ ta matunda ma thahabu marĩ thaani-inĩ ya betha.

12 Gĩcũhĩ gĩa gũtũ gĩa thahabu, kana ithaga rĩa thahabu ĩrĩa therie,

nĩ taguo irũithia rĩa mũndũ mũũgĩ rĩtariĩ gũtũ-inĩ kwa mũndũ ũrĩa ũiguaga.

13 Ta ũhehu wa tharunji hĩndĩ ya magetha,

no taguo mũtwari ndũmĩrĩri mwĩhokeku ahaana kũrĩ arĩa mamũtũmaga;

nĩatũmaga ngoro cia anene ake ikene.

14 O ta ũrĩa matu na rũhuho matarĩ mbura ihaana,

no taguo mũndũ ahaana ũrĩa ũrahaga ũrĩa ekũheana iheo na ndaheane.

15 Ũkirĩrĩria no ũguucĩrĩrie ũrĩa waathanaga etĩkĩre ũndũ,

naruo rũrĩmĩ ruororo no ruune ihĩndĩ.

16 Ũngĩona ũũkĩ-rĩ, rĩa o wa gũkũigana,

ũngĩrĩa mũingĩ mũno nĩũgũtahĩka.

17 Nyiihia gũthiiaga kwa mũndũ wa itũũra,

ũngĩthiĩ kaingĩ no anogio nĩwe agũthũũre.

18 Mũndũ ũrĩa ũheanaga ũira wa maheeni agookĩrĩra mũndũ wa itũũra,

ahaana ta njũgũma, kana rũhiũ rwa njora, kana mũguĩ mũũgĩ.

19 Kwĩhoka mũndũ ũtarĩ mwĩhokeku hĩndĩ ya thĩĩna,

no ta kwĩhoka igego ituĩku, kana kũgũrũ kũrathua.

20 Ũrĩa ũinagĩra mũndũ ũrĩ na ngoro nditũ nyĩmbo,

no ta mũndũ kwĩruta nguo mũthenya wa heho,

kana gũitĩrĩria thiki igata-inĩ.

21 Thũ yaku ĩngĩkorwo ĩhũtiĩ-rĩ, mĩhe irio ĩrĩe;

ĩngĩkorwo ĩnyootiĩ-rĩ, mĩhe maaĩ ĩnyue.

22 Weka ũguo-rĩ, nĩũkũmĩigĩrĩra makara ma mwaki mũtwe,

nake Jehova nĩagakũrĩha.

23 O ta ũrĩa rũhuho rwa gathigathini rũrehaga mbura,

noguo rũrĩmĩ rwa njuukũ rũrehaga ũhoro wa marakara.

24 Nĩ kaba gũtũũra nyũmba-igũrũ koine-inĩ,

gũkĩra gũtũũrania nyũmba thĩinĩ na mũtumia wa haaro.

25 O ta ũrĩa maaĩ mahehu manyootoraga mũndũ mũnyootu,

no taguo ũhoro mwega uumĩte bũrũri wa kũraya wĩkaga.

26 O ta gĩthima kĩiyũrĩte ndaka, kana itherũkĩro rĩa maaĩ riunjuge,

ũguo nĩguo mũndũ mũthingu ahaanaga angĩĩrekereria harĩ andũ arĩa aaganu.

27 Ti wega kũrĩa ũũkĩ mũingĩ mũno,

o na ti ũndũ wa gũtĩĩka mũndũ gwĩcarĩria gĩtĩĩo we mwene.

28 Mũndũ ũtangĩhota gwatha ngoro yake

atariĩ ta itũũra inene rĩmomoku, na rĩtarĩ na thingo.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/25-30981cb384f4ceaf5c1174aba1ffb31f.mp3?version_id=1622—

1 O ta ũrĩa tharunji ĩtaagĩrĩire kũgĩa hĩndĩ ya riũa, kana mbura kuura hĩndĩ ya magetha-rĩ,

noguo gĩtĩĩo gĩtagĩrĩire mũndũ mũkĩĩgu.

2 Ta kanyoni-ka-nja gekũbatabata, kana thũngũrũrũ ĩkũhiũka-hiũka,

noguo kĩrumi gĩtarĩ gĩtũmi gĩtarĩ ha kwĩgwatĩrĩra.

3 Kĩboko nĩ kĩa mbarathi, matamu nĩ ma ndigiri,

na rũthanju nĩ rwa ciande cia andũ arĩa akĩĩgu!

4 Ndũkanacookerie mũndũ mũkĩĩgu kũringana na ũrimũ wake,

ndũkae gũtuĩka take.

5 Cookeria mũndũ mũkĩĩgu kũringana na ũrimũ wake,

nĩguo ndakeyone taarĩ mũndũ mũũgĩ maitho-inĩ make.

6 Gũtũma ndũmĩrĩri na guoko kwa mũndũ mũkĩĩgu-rĩ,

nĩ ta gwĩtinia magũrũ, kana kũnyua haaro.

7 O ta magũrũ ma gĩthua ũrĩa mathiiaga maniginĩte,

noguo thimo ĩhaana ĩkĩario nĩ kanua ka mũndũ mũkĩĩgu.

8 Kũhe mũndũ mũkĩĩgu gĩtĩĩo

no ta kuoherera ihiga kĩgũtha-inĩ.

9 Thimo ĩkĩario nĩ kanua ka mũndũ mũkĩĩgu

nĩ ta mũigua ũrĩ guoko-inĩ kwa mũrĩĩu.

10 Mũndũ wandĩkaga mũndũ mũkĩĩgu kana mwĩhĩtũkĩri

nĩ ta ũrĩa ũikagia mĩguĩ o ro ũguo agatiihia andũ.

11 Mũndũ mũkĩĩgu acookagĩra ũrimũ wake

o ta ũrĩa ngui ĩcookagĩrĩra matahĩko mayo.

12 Wanona mũndũ wĩonaga arĩ mũũgĩ maitho-inĩ make?

Mũndũ mũkĩĩgu arĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gũkĩra mũndũ ũcio.

13 Kĩgũũta kiugaga atĩrĩ, “Njĩra-inĩ kũrĩ na mũrũũthi,

mũrũũthi mũrĩĩani ũrorũũra njĩra-inĩ cia itũũra!”

14 Ta ũrĩa mũrango ũtindaga ũkĩgarũrũka ihocio-inĩ ciaguo,

noguo kĩgũũta gĩtindaga gĩkĩĩgarũra gĩkomete ũrĩrĩ-inĩ wakĩo.

15 Kĩgũũta gĩikagia guoko gwakĩo o thaani-inĩ;

kĩnogagio nĩgũcooka gũkuoya gĩgũkinyie kanua-inĩ.

16 Kĩgũũta kĩĩonaga kĩrĩ kĩũgĩ maitho-inĩ makĩo,

gũkĩra andũ mũgwanja arĩa macookagia ũhoro na ũũgĩ.

17 Mwĩhĩtũkĩri wĩtoonyagia inegene-inĩ rĩtamũkoniĩ

no ta mũndũ ũkũnyiita ngui matũ.

18 Ta mũgũrũki ũgũikia

icinga cia mwaki, kana agaikia mĩguĩ ya gĩkuũ,

19 no taguo mũndũ ahaana ũrĩa ũheenagia mũndũ wa itũũra rĩake,

agacooka kũmwĩra atĩrĩ, “Nĩ itherũ nyuma narĩo!”

20 Mwaki ũngĩaga ngũ no kũhora ũhoraga;

ngarari cingĩaga mũhuhu no gũthira ithiraga.

21 O ta ũrĩa makara magwatagia marĩa mangĩ mwaki,

na o ta ũrĩa ngũ ciakanagia mwaki,

noguo mũndũ mũũgiti aakagĩrĩria haaro.

22 Ndeto cia mũndũ wa mũhuhu nĩ ta twenyũ twega twa irio;

tũmerũkaga tũgathiĩ mwĩrĩ wa mũndũ o thĩinĩ biũ.

23 Ta ũrĩa indo cia rĩũmba inyorokagio ikahenia na igũrũ,

no taguo mĩromo mĩnyoroku ĩhumbagĩra ngoro ĩrĩ na ũũru.

24 Mũndũ wa rũmena aaragia ũhinga na mĩromo yake,

no thĩinĩ wa ngoro yake aiyũrĩtwo no maheeni.

25 O na gũtuĩka mĩario yake nĩ ya gũkenania, ndũkanamwĩtĩkie,

nĩgũkorwo ngoro yake ĩiyũrĩte maũndũ mũgwanja marĩ magigi.

26 Rũmena rwake no rũhithwo na maheeni,

no waganu wake ũkaaguũrio kĩũngano-inĩ.

27 Mũndũ angĩenja irima, nĩwe ũkaagũa rĩo;

mũndũ angĩgaragaria ihiga, rĩkaagaragara rĩmũcookerere.

28 Rũrĩmĩ rwa maheeni nĩkũmena rũmenete arĩa rũtuuragia,

nako kanua ga kwĩyendithĩrĩria karehaga mwanangĩko.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/26-a06994fa03bface21c4b7023b8e23d41.mp3?version_id=1622—

1 Tiga kwĩraha nĩ ũndũ wa rũciũ,

nĩgũkorwo ndũũĩ kĩrĩa mũthenya ũngĩrehe.

2 Reke mũndũ ũngĩ akũgaathĩrĩrie, no ti kanua gaku mwene;

mũndũ ũngĩ nĩakũgaathĩrĩrie, no ti mĩromo yaku mwene.

3 Ihiga nĩ iritũ na mũthanga nĩ mũrigo,

no kũrakario nĩ mũndũ mũkĩĩgu nĩ kũritũ gũkĩra icio cierĩ.

4 Marakara matirĩ tha, namo marũrũ moinaga ta mũiyũro;

no ũiru-rĩ, nũũ ũngĩhota kũwĩtiiria?

5 Kaba kũrũithio nĩ mũndũ ũtekũhithĩrĩra ũndũ

gũkĩra wendo mũhithe.

6 Nguraro cia gũtihio nĩ mũrata no ciĩhokwo,

no imumunyano nyingĩ cia mũgũthũũri ti cia kwĩhokwo.

7 Mũndũ mũhũũnu athũũraga o na ũũkĩ,

no mũndũ mũhũũtu, o na kĩndũ kĩrũrũ aiguaga kĩrĩ mũrĩo.

8 Mũndũ ũũrĩte gwake mũciĩ

ahaana ta nyoni ĩtiganĩirie gĩtara kĩayo.

9 Maguta manungi wega na ũbumba irehagĩra ngoro ya mũndũ gĩkeno,

na noguo wega wa mũrata wa mũndũ wĩkaga akĩmũhe ũtaaro wake wa ma.

10 Ndũkanateanĩrie mũrata waku kana mũrata wa thoguo,

na ndũgathiĩ kwa mũrũ wa maitũguo rĩrĩa mũtino wagũkora:

nĩ kaba mũndũ wa itũũra ũcio ũrĩ hakuhĩ, gũkĩra mũrũ wa nyina na mũndũ ũrĩ kũraya.

11 Mũrũ wakwa, tuĩka mũndũ mũũgĩ, ũgĩkenagie ngoro yakwa;

na niĩ hotage gũcookagĩria mũndũ o wothe ũngĩĩnyarara.

12 Mũndũ mũũgĩ oonaga ũgwati ũgĩũka akehitha,

no arĩa matarĩ ũũgĩ mathiiaga o na mbere, nao magatoonya thĩĩna-inĩ.

13 Oya nguo ya mũndũ ũrĩa ũrũgamagĩrĩra thiirĩ wa mũndũ wa kũngĩ;

mĩige ĩrũgamĩrĩre thiirĩ ũcio wa mũndũ-wa-nja wa kũngĩ.

14 Mũndũ angĩrathima mũndũ wa itũũra rĩake rũciinĩ tene anĩrĩire-rĩ,

ũndũ ũcio ũngĩtuĩka taarĩ kĩrumi.

15 Mũtumia wa haaro ahaanaine

na maaĩ maratata mategũtigithĩria hĩndĩ ya mbura;

16 kũgeria kũmũgirĩrĩria nĩ ta kũgeria kũgirĩrĩria rũhuho,

kana kũgeria gũkumbatĩria maguta na guoko.

17 O ta ũrĩa kĩgera kĩnooraga kĩrĩa kĩngĩ,

no taguo mũndũ ohĩgagia ũrĩa ũngĩ.

18 Mũndũ ũrĩa ũrĩmagĩra mũkũyũ nĩakaarĩa maciaro maguo,

na mũndũ ũrĩa ũtungataga mwathi wake nĩagatĩĩo.

19 O ta ũrĩa mũndũ onaga ũthiũ wake maaĩ-inĩ,

no taguo ngoro ya mũndũ yonanagia ũrĩa mũndũ atariĩ.

20 Gĩkuũ na Mwanangĩko itiiganagia,

na o namo maitho ma mũndũ matiiganagia.

21 Nyũngũ nĩ ya gũthererio betha, na kĩrugutĩro nĩ gĩa gũthererio thahabu,

no mũndũ athimagwo na igweta rĩrĩa agwetagwo narĩo.

22 O na ũngĩhũũrĩra mũndũ mũkĩĩgu ndĩrĩ-inĩ,

ũmũhũũre na mũũthĩ ta ngano-rĩ,

ndangiumwo nĩ ũrimũ wake.

23 Thũũrimaga mahiũ maku na kĩyo,

ũmenyagĩrĩre wega ndũũru ciaku;

24 nĩgũkorwo ũtonga ndũtũũraga nginya tene,

o nayo thũmbĩ ti ya gũkinyĩra njiarwa na njiarwa.

25 Nyeki ĩrĩa nyũmũ rĩrĩa yatũgũtwo na nyeki njerũ ĩkunũke-rĩ,

nayo ĩrĩa ya irĩma-inĩ yũnganio na ĩinũkio-rĩ,

26 hĩndĩ ĩyo tũgondu nĩtũgaatũma ũgĩe na nguo,

nacio mbũri itũme ũgĩe na gĩa kũgũra mũgũnda.

27 Nĩũkagĩa na iria rĩingĩ rĩa mbũri

rĩa gũkũigana na rĩa kũnyuuo nĩ andũ a nyũmba yaku,

o na rĩa gũtũũria airĩtu aku a wĩra.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/27-e12a800788be7fd12397c3cce689d789.mp3?version_id=1622—

1 Andũ arĩa aaganu moraga o na gũtarĩ mũndũ ũramathingata,

no arĩa athingu momagĩrĩria ta mũrũũthi.

2 Bũrũri ũngĩĩhia, nĩũgĩaga na aathani aingĩ,

no mũndũ ũrĩ na ũtaũku na akagĩa na ũmenyo nĩatũmaga bũrũri ũkindĩrie.

3 Mwathani ũrĩa ũhatagĩrĩria andũ arĩa athĩĩni

ahaana ta mbura ya rũhuho ĩrĩa ĩtatigagia irio.

4 Andũ arĩa matirikaga watho magaathagĩrĩria andũ arĩa aaganu,

no arĩa marũmagia watho magianaga nao.

5 Andũ arĩa ooru matiiguaga maũndũ ma kĩhooto,

no arĩa marongoragia Jehova nĩmataũkagĩrwo nĩ mo biũ.

6 Nĩ kaba mũndũ mũthĩĩni ũrĩa ũthiiaga na mĩthiĩre ĩtarĩ ũcuuke,

gũkĩra gĩtonga gĩthiiaga na mĩthiĩre mĩogomu.

7 Mũndũ ũrĩa ũrũmagia watho nĩ mwana ũrĩ na gũkũũrana,

no mwana ũrĩa ũthiiaga na thiritũ ya arĩa akoroku aconorithagia ithe.

8 Mũndũ ũrĩa ũingĩhagia ũtonga wake na ũndũ wa gũkombithia mbeeca na gwĩtia uumithio mũkĩru

aũigagĩra mũndũ ũngĩ, ũrĩa ũkaiguĩra athĩĩni tha.

9 Mũndũ ũrĩa ũregaga kũigua watho,

o na mahooya make nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi.

10 Mũndũ ũrĩa ũngĩhĩtithia andũ arĩa arũngĩrĩru nĩguo magere njĩra ya ũũru,

akaagũa mũtego-inĩ wake we mwene,

no ũrĩa ũtarĩ ũcuuke, wega nĩguo ũgaatuĩka igai rĩake.

11 Mũndũ mũtongu no eyone taarĩ mũũgĩ maitho-inĩ make,

no mũndũ mũthĩĩni ũrĩa ũũĩ gũkũũrana maũndũ amuonaga o ũrĩa atariĩ.

12 Hĩndĩ ĩrĩa arĩa athingu maatoorania, nĩkũgĩaga na ndũhiũ nene;

no rĩrĩa arĩa aaganu maatũũgĩra, andũ nĩ kwĩhitha mehithaga.

13 Mũndũ ũrĩa ũhithaga mehia make ndagaacagĩra,

no ũrĩa ũmoimbũraga na agatigana namo nĩaiguagĩrwo tha.

14 Kũrathimwo nĩ mũndũ ũrĩa wĩtigagĩra Jehova hĩndĩ ciothe,

no ũrĩa ũmagia ngoro yake nĩkũgũa agũũaga thĩĩna-inĩ.

15 Mũndũ mwaganu agĩatha andũ matarĩ na ũhoti,

nĩ ta mũrũũthi ũkũrarama, kana nduba ĩgũticũka.

16 Mũnene ũtarĩ na ũtaũku nĩahinyagĩrĩria andũ mũno,

no mũndũ ũrĩa ũthũire uumithio ũtagĩrĩire

nĩagakenera matukũ maingĩ ma muoyo wake.

17 Mũndũ mũritũhĩre nĩ thakame ya mũndũ ooragĩte,

egũtũũra ehithaga nginya gũkua gwake;

mũndũ o na ũrĩkũ ndakanamũteithĩrĩrie.

18 Mũndũ ũrĩa mĩthiĩre yake ĩtarĩ ũcuuke aikaraga arĩ mũgitĩre,

no mũndũ ũrĩa ũthiiaga na njĩra cia waganu akaagũa o rĩmwe, hubu!

19 Mũndũ ũrĩa ũrĩmaga mũgũnda wake arĩĩkoragwo na irio nyingĩ,

no ũrĩa ũhanyũkanagia na maũndũ hatarĩ arĩhũũnaga o thĩĩna.

20 Mũndũ mwĩhokeku arĩrathimagwo mũno,

no ũrĩa wĩriragĩria kũhiũha gũtonga ndakaaga kũherithio.

21 Gũtĩĩra mũndũ maũthĩ ti wega:

no mũndũ no eke ũũru nĩ ũndũ wa kenyũ ka irio.

22 Mũndũ mũkarĩ nĩeriragĩria mũno gũtonga,

na ndooĩ atĩ etereirwo nĩ ũthĩĩni.

23 Mũndũ ũrĩa ũrũithagia ũngĩ nĩagatuĩka wa kwendwo nĩwe thuutha-inĩ,

gũkĩra mũndũ wa rũrĩmĩ rwa kwĩyendithĩrĩria.

24 Mũndũ ũrĩa ũtunyaga ithe kana nyina kĩndũ kĩao,

agacooka akoiga atĩrĩ, “Ti ũũru ndeka,”

ũcio marĩ rũmwe na ũrĩa wanangaga.

25 Mũndũ mũkoroku aarahũraga ngarari,

no mũndũ wĩhokete Jehova nĩakagaacĩra.

26 Mũndũ ũrĩa wĩĩhokaga we mwene nĩ mũndũ mũkĩĩgu,

no ũrĩa ũthiiaga na njĩra cia ũũgĩ aikaraga arĩ mũgitĩre.

27 Mũndũ ũrĩa ũheaga athĩĩni ndarĩ kĩndũ akaaga,

no mũndũ ũrĩa ũmahingagĩra maitho nĩarĩĩrumagwo kaingĩ.

28 Rĩrĩa andũ arĩa aaganu maatuĩka a gwathana, andũ nĩ kwĩhitha mehithaga;

no rĩrĩa arĩa aaganu mathira, arĩa athingu nĩmatheeremaga.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/28-97919e480d26dbe31cb64fd673753942.mp3?version_id=1622—

1 Mũndũ ũrĩa ũikaraga omĩtie ngingo thuutha wa kũrũithio maita maingĩ,

akaanangwo o rĩmwe, na aage kĩhonia.

2 Rĩrĩa andũ arĩa athingu matheerema, andũ nĩmakenaga;

no rĩrĩa andũ arĩa aaganu maathana, andũ nĩgũcaaya macaayaga.

3 Mũndũ ũrĩa wendete ũũgĩ atũũragia ithe na gĩkeno,

no mũndũ ũrĩa ũceeraga na maraya nĩgũitanga aitangaga ũtonga wake.

4 Mũthamaki ũrĩ matuĩro ma kĩhooto aikaragia bũrũri ũrĩ mwĩkindĩru,

no ũrĩa ũkorokagĩra mahaki nĩ kwananga awanangaga.

5 Mũndũ ũrĩa wĩyendithagĩrĩria harĩ mũndũ wa itũũra rĩake na maheeni,

nĩ wabu aambagĩra magũrũ make.

6 Mũndũ mwaganu ategagwo nĩ mehia make we mwene,

no mũndũ mũthingu ainaga na agakena.

7 Andũ arĩa athingu nĩmamenyagĩrĩra kĩhooto kĩa arĩa athĩĩni,

no arĩa aaganu matirũmbũyagia kĩhooto kĩao.

8 Anyũrũrania matũmaga itũũra inene rĩrĩmbũke ta mwaki,

no andũ oogĩ nĩkũniina maniinaga marakara.

9 Mũndũ mũũgĩ angĩthiĩ igooti-inĩ na mũndũ mũkĩĩgu,

mũndũ mũkĩĩgu arĩrĩmbũkaga nĩ marakara na akanyũrũrania, naguo thayũ ũkaaga.

10 Andũ arĩa maitaga thakame nĩmathũire mũndũ mwĩhokeku,

no andũ arĩa arũngĩrĩru macaragia ũrĩa mangĩtiirĩrĩra muoyo wake.

11 Mũndũ mũkĩĩgu aitũrũraga marakara make mothe,

no mũndũ mũũgĩ aikaraga amarigĩrĩirie, akahoorera.

12 Mũndũ ũrĩa wathanaga angĩthikĩrĩria maheeni-rĩ,

anene ake othe matuĩkaga andũ aaganu.

13 Mũndũ mũthĩĩni na mũndũ mũhinyanĩrĩria harĩ ũndũ ũmwe ũmahaananĩtie:

Jehova nĩwe ũtũmaga maitho mao eerĩ moone.

14 Mũthamaki angĩtuĩra athĩĩni ciira na kĩhooto-rĩ,

gĩtĩ gĩake kĩa ũnene gĩtũũraga kĩrũmĩte nginya tene.

15 Rũthanju na kũrũithio ciĩkagĩra mũndũ ũũgĩ,

no mwana wa kũrekererio aconorithagia nyina.

16 Hĩndĩ ĩrĩa andũ aaganu matheerema, noguo mehia matheeremaga,

no andũ arĩa athingu nĩmakerorera igwa rĩao.

17 Herithagia mũrũguo, na nĩagatũma ũgĩe na thayũ;

nĩagatũma ũgĩe na gĩkeno ngoro-inĩ.

18 Kũrĩa gũtarĩ na ũguũrio, kĩrĩndĩ gĩticookaga kwĩrigĩrĩria;

no gũkena nĩ mũndũ ũrĩa ũrũmagia watho.

19 Ndungata ndĩngĩhera nĩ kwarĩrio gũtheri;

o na ĩngĩtaũkĩrwo nĩ ũhoro ndĩngĩũrũmbũiya.

20 Wanona mũndũ ũhiũhaga kwaria?

Mũndũ mũkĩĩgu arĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kũmũkĩra.

21 Mũndũ angĩnania ndungata yake kuuma wĩthĩ wayo,

marigĩrĩrio-inĩ nĩĩkamũrehera kĩeha.

22 Mũndũ wa marakara aarahũraga ngarari,

nake mũndũ wa marũrũ agĩĩaga na mehia maingĩ.

23 Mwĩtĩĩo wa mũndũ nĩũmũnyiihagia,

no mũndũ ũrĩa wa ngoro ya kwĩnyiihia nĩagatĩĩo.

24 Mũndũ wa kũgĩa thiritũ na mũici nĩ muoyo wake mwene athũire;

ehĩtithagio na ndangĩruta ũira.

25 Gwĩtigĩra mũndũ gũtuĩkaga mũtego,

no ũrĩa wĩhokaga Jehova aikaraga arĩ mũgitĩre.

26 Andũ aingĩ nĩmacaragia kũiguuo nĩ mũnene,

no mũndũ oonaga kĩhooto kuuma kũrĩ Jehova.

27 Andũ arĩa athingu monaga andũ arĩa matarĩ ehokeku ta kĩndũ kĩrĩ magigi;

nao andũ arĩa aaganu moonaga andũ arĩa arũngĩrĩru ta kĩndũ kĩrĩ magigi.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/29-697b14a2ebd4faecb765484cc99b05b1.mp3?version_id=1622—

Mĩario ya Aguri

1 Ĩno nĩyo mĩario ya Aguri mũrũ wa Jake, na nĩ ndũmĩrĩri nditũ:

Mũndũ ũcio eerire Ithieli,

akĩĩra Ithieli na Ukali atĩrĩ:

2 “Niĩ ndĩ mũndũ mũriitu gũkĩra andũ arĩa angĩ;

ndirĩ na ũtaũku ta wa mũndũ.

3 Ndiĩrutĩte kũgĩa na ũũgĩ,

o na kana ngamenya Ũrĩa Mũtheru.

4 Nũũ wanambata igũrũ na agacooka agaikũrũka gũkũ thĩ?

Nũũ wanacookereria rũhuho ngundi-inĩ ciake?

Maaĩ namo-rĩ, nũũ ũrĩ wamoohania na nguo yake ya igũrũ?

Nũũ wahaandire ituri ciothe cia thĩ?

Etagwo atĩa, nake mũriũ etagwo atĩa?

Akorwo nĩũũĩ-rĩ, ndũkĩnjĩĩre!

5 “Kiugo gĩothe kĩa Ngai gĩtirĩ mahĩtia;

nĩwe ngo ya arĩa moragĩra harĩ we.

6 Ndũkanongerere ciugo ciake,

ndakae gũkũrũithia wonekane ũrĩ wa maheeni.

7 “Nĩngũkũhooya maũndũ meerĩ, Wee Jehova;

ndũkanarege kũhe mo mbere ya ngue:

8 Atĩrĩrĩ, njehereria maũndũ matarĩ ma ma, na ma maheeni, cindaihĩrĩrie mũno;

ningĩ ndũkaahe ũthĩĩni kana ũtonga,

no ũũheage irio cia o mũthenya.

9 Ndikaagĩe na indo nyingĩ mũno, ngũkaane,

njũũrie atĩrĩ, ‘Jehova nũũ?’

Kana thĩĩne mũno, njiye,

na nĩ ũndũ ũcio ngĩmenererie rĩĩtwa rĩa Ngai wakwa.

10 “Ndũgacambie ndungata kũrĩ mũnene wayo,

ndĩgagĩkũrume, nawe ũrĩhio ũũru ũcio.

11 “Nĩ kũrĩ andũ marumaga maithe mao

o na matangĩrathima manyina mao;

12 kũrĩ andũ arĩa meyonaga marĩ atheru maitho-inĩ mao,

o rĩrĩa matathambĩtio gĩko kĩao;

13 nĩ arĩa marĩ maitho ma mwĩtĩĩo,

o arĩa maroraga andũ manyiira;

14 nĩo arĩa magego mao mahaana ta hiũ cia njora,

na ngambucu ciao ihaana ta tũhiũ

twa gũtambuura arĩa athĩĩni, mahuke thĩ,

na arĩa abatari, mathire andũ-inĩ.

15 “Thambara ĩrĩ airĩtu eerĩ.

Matitigithagĩria kuuga, ‘Tũhei! Tũhei!’

“Kũrĩ indo ithatũ itarĩ hĩndĩ ihũũnaga,

o na nĩ inya itarĩ hĩndĩ ingiuga, ‘Nĩndaigania!’

16 Nacio nĩ mbĩrĩra, na nda thaata,

na thĩ tondũ ndĩrĩ hĩndĩ ĩiganagia maaĩ,

na mwaki tondũ ndũrĩ hĩndĩ uugaga, ‘Nĩndaigania!’

17 “Riitho rĩa mũndũ ũrĩa ũnyũrũragia ithe,

na akarurũka kũiguaga nyina,

rĩgaakũũrwo nĩ mahuru ma kĩanda-inĩ,

na rĩkaarĩĩo nĩ nderi.

18 “Kũrĩ maũndũ matatũ mangegagia mũno makĩria,

o na nĩ mana marĩa niĩ itakuũkagĩrwo nĩmo:

19 namo nĩ mũthiĩre wa nderi rĩera-inĩ,

na mũthiĩre wa nyoka rwaro-inĩ rwa ihiga,

na mũthiĩre wa marikabu ĩrĩ iria-inĩ gatagatĩ,

na mũthiĩre wa mũndũ makĩendana na mũirĩtu.

20 “Ũyũ nĩguo mũthiĩre wa mũndũ-wa-nja mũtharia:

Arĩĩaga na akehuura mĩromo,

akoiga atĩrĩ, ‘Ndirĩ ũndũ mũũru njĩkĩte.’

21 “Kũrĩ maũndũ matatũ matũmaga thĩ ĩthingithe,

o na nĩ mana ĩtangĩĩtiiria:

22 namo nĩ ndungata ĩtuĩkĩte mũthamaki,

na mũndũ mũkĩĩgu ahũũnĩte irio,

23 na mũndũ-wa-nja ũtangĩendeka ahikĩte,

na ndungata ya mũirĩtu ĩtuĩkĩte mũtumia wa mũthuuri wa mũmĩathi.

24 “Nĩ kũrĩ nyamũ inya nini gũkũ thĩ,

no nĩ njũgĩ mũno:

25 Thigiriri-rĩ, nĩ ciũmbe itarĩ hinya,

no nĩciĩigagĩra mũthiithũ wa irio hĩndĩ ya riũa;

26 ikami nĩ ciũmbe itarĩ ũhoti,

no nĩciĩthondekagĩra ciikaro ciacio ndwaro-inĩ cia mahiga;

27 ngigĩ itirĩ mũthamaki wacio,

no nĩitwaranaga hamwe irĩ mbũtũ;

28 njagathi no inyiitwo na rũhĩ,

no ĩtũũraga thĩinĩ wa nyũmba cia athamaki.

29 “Kũrĩ indo ithatũ irĩ mũkinyũkĩrie mũgaacĩru,

o na nĩ inya ngaacĩru rĩrĩa igũthiĩ:

30 nĩ mũrũũthi, arĩ guo ũrĩ hinya mũno gatagatĩ ka nyamũ iria ingĩ ciothe,

na ndũngĩeherera nyamũ ĩrĩkũ kana ĩrĩkũ njĩra;

31 nĩ njamba ya ngũkũ ĩrĩa ĩkinyũkagia na nguthi, na thenge,

na mũthamaki mũthiũrũrũkĩrie nĩ mbũtũ ciake cia ita.

32 “Angĩkorwo nĩwĩtuĩte mũndũ mũkĩĩgu, na ũgetũũgĩria,

kana ũkorwo nĩũthugundĩte gwĩka ũũru-rĩ,

humbĩra kanua gaku na rũhĩ!

33 Nĩgũkorwo o ta ũrĩa iria rĩthũcagwo, rĩkoima thiagĩ,

na o ta ũrĩa iniũrũ rĩthioragwo rĩkoira thakame-rĩ,

ũguo noguo gũthogotha marakara kũrehaga ngũĩ.”

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/30-cf532cf1d528f5fc011145aad9fe9ad8.mp3?version_id=1622—

Mĩario ya Mũthamaki Lemueli

1 Ĩno nĩyo mĩario ya Mũthamaki Lemueli: nĩ ndũmĩrĩri nditũ ĩrĩa aarutirwo nĩ nyina:

2 “Atĩrĩrĩ, wee mũrũ wakwa, ngũkwĩra atĩa, o wee mwana wa nda yakwa,

ngũkwĩra atĩa o wee mwana wa mĩĩhĩtwa yakwa,

3 atĩrĩ, ndũkanaitange hinya waku na andũ-a-nja,

kana ũhe ũhoti waku acio manangaga athamaki.

4 “Atĩrĩrĩ, wee Lemueli, athamaki matiagĩrĩirwo nĩkũnyua ndibei,

ti mũtugo wa athamaki kũnyua ndibei,

anene matiagĩrĩirwo nĩ kwĩrirĩria njoohi,

5 nĩgeetha matikanyue mariganĩrwo nĩ ũrĩa watho uugaga,

nao magithie arĩa othe ahinyĩrĩrie kĩhooto kĩao.

6 Heaga arĩa marathira njoohi,

na ndibei kũrĩ arĩa marĩ na ruo rũnene rwa ngoro;

7 reke manyue mariganĩrwo nĩ ũthĩĩni wao,

na matige gũcooka kũririkana kĩeha kĩao.

8 “Arĩrĩria arĩa matangĩhota kwĩyarĩrĩria,

warĩrĩrie kĩhooto kĩa arĩa othe anyamaarĩku.

9 Maarĩrĩrie, na ũmatuĩre ciira na kĩhooto;

rũĩrĩra kĩhooto kĩa arĩa athĩĩni na arĩa abatari.”

Ciugo cia Kũrigĩrĩria: Mũtumia ũrĩa Ngatha

10 Mũtumia ngatha-rĩ, angĩoneka kũ?

Nĩgũkorwo thogora wake nĩũkĩrĩte mũno ũrĩa wa ruru iria ndune.

11 Mũthuuri wake nĩamwĩhokete biũ,

na ndarĩ kĩndũ kĩa bata angĩaga.

12 Mũtumia ũcio, matukũ mothe ma muoyo wake,

no maũndũ mega ekaga mũthuuriwe,

na ndangĩmwĩka ũũru.

13 Ethaga guoya wa ngʼondu na ndigi cia ũguta,

agacirutĩra wĩra na kĩyo, na moko make.

14 Ahaana ta marikabu cia wonjoria,

tondũ athũgũraga irio ciake kuuma kũraya.

15 Okĩraga rũciinĩ kũrĩ o na nduma;

akahe andũ a nyũmba yake irio,

na akagaĩra ndungata ciake cia airĩtu mawĩra mao.

16 Ecũũranagia ũhoro wa mũgũnda mũna, akaũgũra;

kuumana na ũthũkũmi wake, ahaandaga mũgũnda wa mĩthabibũ.

17 Ehotoragĩra wĩra wake erutanĩirie;

moko make marĩ hinya wa kwĩrutĩra wĩra.

18 Nĩatigagĩrĩra atĩ wonjoria wake nĩũrĩ na uumithio,

naguo tawa wake ũraaraga ũgĩakana.

19 Anyiitaga mũtĩ wa kuogotha ndigi na guoko,

nakĩo gĩcũni kĩa ndigi agakĩnyiitĩrĩra na ciara ciake.

20 Nĩataanahagĩra andũ arĩa athĩĩni,

nao arĩa abatari akamatambũrũkĩria moko make.

21 Rĩrĩa tharunji yagũa-rĩ, we ndamakaga atĩ nĩĩgũthĩĩnia andũ a nyũmba yake;

nĩgũkorwo othe nĩahumbe nguo cia rangi mũtune.

22 Nĩatumaga indo cia kwara ũrĩrĩ wake;

nake ehumbaga nguo cia gatani ĩrĩa njega, na cia rangi wa ndathi.

23 Mũthuuri wake nĩaheagwo gĩtĩĩo kĩhingo-inĩ gĩa itũũra inene,

harĩa aikaraga marĩ na athuuri a bũrũri.

24 Mũtumia ũcio nĩatumaga nguo cia gatani agaciendia,

na agatwaragĩra onjoria mĩcibi.

25 Hinya na ũtĩĩku nĩcio nguo iria ehumbaga;

nĩakenaga ategwĩtigĩra matukũ marĩa magooka.

26 Aaragia ciugo cia ũũgĩ,

naruo rũrĩmĩ rwake rũrutanaga maũndũ ma ũtugi.

27 Nĩarũmbũyagia maũndũ ma nyũmba yake,

na ndarĩĩaga irio atanogeire.

28 Ciana ciake ciarahũkaga, cikoiga arorathimwo;

o nake mũthuuri wake nĩamũgaathagĩrĩria, akamwĩra atĩrĩ:

29 “Andũ-a-nja aingĩ manatuĩka ngatha,

no wee nĩũmakĩrĩte othe.”

30 Ngoga nĩ cia kũheenania, naguo ũthaka nĩ wa tũhũ;

no mũtumia ũrĩa mwĩtigĩri Jehova nĩ wa kũgaathĩrĩrio.

31 Mũrĩhei mũcaara wa wĩra ũrĩa arutĩte,

naguo wĩra wake ũrekwo ũmũgaathĩrĩrie kĩhingo-inĩ gĩa itũũra rĩrĩa inene.

—https://api-cdn.youversionapi.com/audio-bible-youversionapi/327/32k/PRO/31-ce1701b956db441b88765f0c72aba6e4.mp3?version_id=1622—